Share this:

કારગિલના શહીદોને………શકીલ કાદરી

(Courtesy:Face book janab Shakeel Qadri)

Share this:

કદી ટોળાં તણી આ વણઝાર ખટકે……મુહમ્મદઅલી વફા

હવે સંબંધમાં એક દરાર ખટકે

હતી જે લાગણી એનો ભાર ખટકે,

ઉમળકાની નદીઓ જ્યાંથી વહેતી,

નજરને પણ હવે પારાવાર ખટકે .

હતું  એ મૌનમાં પણ  સંગીત મીઠું,

હવે ખાલી શબદનો ભરમાર ખટકે.

ભરે ચટકા કદી કીડી નિર્જનતાની

કદી ટોળાં તણી આ વણઝાર ખટકે.

ડરું છું ચમનમાં ધરતાં  કદમ પણ  હું.

ડસે છે ફૂલ પણ, ને આ ખાર ખટકે.

કદી ખટકે હરીફો માની શકું હું,

  વફા જોને અહીં આ  દિલદાર ખટકે.

Share this:

Share this:

ટોળે વળે છે કોઈની દિવાનગી ઉપર……….મરીઝ

બસ, દુર્દશાનો એટલો આભાર હોય છે,

જેને મળું છું, મુજથી સમજદાર હોય છે.

 

ઝંખે મિલનને કોણ જો એની મજા કહું !

તારો જે દૂરદૂરથી સહકાર હોય છે.

 

ટોળે વળે છે કોઈની દિવાનગી ઉપર,

દુનિયાના લોક કેવા મિલનસાર હોય છે.

 

દાવો અલગ છે પ્રેમનો દુનિયાની રીતથી,

એ ચૂપ રહે છે જેને અધિકાર હોય છે.

 

કાયમ રહી જાય તો પેગંબરી મળે,

દિલમાં જે એક દર્દ કોઈ વાર હોય છે.

 

હો કોઈ પણ દિશામાં બુલંદી નથી મળતી,

આકાશ જેમ જેઓ નિરાધાર હોય છે.

જાણે છે સૌ ગરીબ કે વસ્તુ ઘણી ‘મરીઝ’.

ઇશ્વરથી પણ વિશેષ નિરાકાર હોય છે.

(સૌજન્ય: આગમન પૃ.4)

Share this:

તેં શું લખ્યું છે?……..હર્ષા દવે

(સૌજન્ય:ફેસબૂક.ગઝલ તો હું લખું)

Share this:

આંબી શક્યા ન શબ્દ હરણફાળ અર્થની……મનોજ ખંડેરિયા

 

આંબી શક્યા ન શબ્દ હરણફાળ અર્થની,

ને જીત મોખરે રહી ચીરકાળ      અર્થની,

કાળા પડી ગયા છે અવાજો હવે જુઓ,

લાગી ગઈ છે એને  અગંજાળ  અર્થની,

સંભાળજો મારાં ચરણ ઠેસ લાગશે,

કેવી કઠોળ ભૂમિ છે ખડકાળ અર્થની.

એ પર ફૂલોખીલી શકે શક્યતાનથી,

તો કોને ભાર ઝૂકી પડી ડાળ અર્થની?

ખટક્યા કરે કણાંની સમાં આંખમાં છતાં,

રાખું છું આંસુ જેટલી સંભાળ અર્થની.

(સૌજન્ય:અટકળ પૃ.40)

Share this:

સાગર ગયો છે આવી ગાગરમાં કેદ થઈ…….મુહમ્મદઅલી વફા

 શબ્દો ફરી રહ્યા છે કાગળમાં કેદ થઈ

સદીઓ સરી રહી છે સહુ ક્ષણમાં કેદ થઈ

શબ્દો તણા વહેણે વહ્યું અર્થોનું માળખું

ત્રાગું થયું બધે મૌનનું ઘર ઘરમાં કેદ થઈ

હોઠો હવે ક્યાં બીડ્યા સ્મિતના ટાંકણે

વેરાય અશ્રુઓ બધા પાંપણમાં કેદ થઈ

પાષાણનાં ઉદરમાં વહ્યું ઝરણ સંબંધ નુ

આ કોણ ભીંજવે હ્રદય ઝાકળમાં કેદ થઈ

આકાર અગણિત કર્યા નિરાકાર એકના

શોધી રહ્યા ભક્તો જુઓ પથ્થરમાં કેદ થઈ

એની તૃષા પણ ગજબની ધુંવાદાર હશે

પીવા તણી ઝંખના મૃગજળમાં કેદ થઈ

એને’ વફા’. ભરી લો હૈયાના મયકદે

સાગર ગયો છે આવી ગાગરમાં કેદ થઈ

Share this:

મુબારકબાદ આપે છે ……સાલિક પોપટિયા

સાલિક પોપટિયાનું એક મુકતક અને ગઝલ:

 

તને મુજ ઊર્મિઓ દિલની મુબારકબાદ આપે છે,

તને રોનક આ મહેફિલની મુબારકબાદ આપે છે,

મુબારકબાદ આપે છે જીવનપંથે ઉતારાઓ

અરે ખુદ વાટ મંઝિલની મુબારકબાદ આપે છે.

 

(ગઝલ)

 

સુમન પર નિર્ઝરી ઝાકળ મુબારકબાદ આપે છે,

ને રાચે છે કમળ શતદળ મુબારકબાદ આપે છે.

 

વદન તારું નિહાળી ચંદ્રિકા શરમાઈને મનમાં,

છુપાઈને ઘટા પાછળ મુબારકબાદ આપે છે.

 

નિશાઓ થાય ન્યોછાવર છે તારી શ્યામ ઝુલ્ફો પર,

ને આંજ્યું નેણમાં કાજળ મુબારકબાદ આપે છે.

 

નયનની તેજ-રેખાઓ નિહાળી વીજળી આભે,

શરમથી ખાઈને જો વળ મુબારકબાદ આપે છે.

 

અધર પર તારા કળીઓનું તબસ્સુમ આજ ફરકે છે,

વસંતો ખુદ વધી આગળ મુબારકબાદ આપે છે.

 

હવાઓ કેશને તારા ચુમીને થાય છે મદભર,

ખુશીમાં મસ્ત છે વાદળ મુબારકબાદ આપે છે.

 

થયું આનંદમાં આજે સકળ વાતાવરણ માદક,

મનોહર દ્રશ્ય સહુ હરપળ મુબારકબાદ આપે છે.

ખરે તારા જનમ-દિનની ખુશીમાં નેણ ‘સાલિક’ના,

થયાં છે પ્રેમથી જળજળ મુબારકબાદ આપે છે.

(સૌજન્ય:જનાબ શકીલ કાદરી)

Share this:

સહલે મુમતેના એટલે દુ:સાધ્ય સરળ કવિતા…….શકીલ કાદરી

(Coutesy:Shakeel Qadri Facebook)

Share this:

નઝમેં જિન્હોંને જંગ-એ-આઝાદી કા જઝબા જગાયા— શકીલ અખ઼્તર

આઝાદી કે સંઘર્ષ મેં હિન્દુસ્તાની જ઼બાન મેં લિખી ગઈ નઝમો, ગઝલો કે યોગદાન કી ચર્ચા કર રહે હૈં શકીલ અખ઼્તર૤ નવપ્રભાત ગ્વાલિયર સે પત્રકારિતા કી શુરૂઆત કરને વાલે શકીલ ને ઇંદૌર મેં નઈ દુનિયા, ચૌથા સંસાર, ફ્રીપ્રેસ જનરલ, દૈનિક ભાસ્કર મેં વિભિન્ન પદોં પર જ઼િમ્મેદારિયોં કા નિર્વહન કિયા હૈ.

આઝાદ હિન્દુસ્તાન મેં જબાન કો લેકર હોને વાલી સિયાસત પર બડ઼ા અફ઼સોસ હોતા હૈ૤ ખ઼ાસકર ઉસ જબાન કો લેકર જિસને જંગ-એ-આઝાદી મેં અહમ રોલ અદા કિયા ઔર બિખરે હુએ હિન્દુસ્તાન કો એક પ્લેટફ઼ૉર્મ પર લાને, ઉસે એકસૂત્ર મેં પિરોને મેં બડ઼ી મદદ કી૤ હાં, યે બાત ઉર્દૂ કી હૈ, જિસકે બારે મેં તમામ ગ઼લતફ઼હમિયાં હૈં, શિકાયત હૈં, યહાં તક કિ ઝગડ઼ા હિન્દી બનામ ઉર્દૂ કા ખડ઼ા કર દિયા ગયા હૈ૤ પરતંત્ર ભારત મેં કઈ ઉર્દૂ અખ઼બાર, રિસાલે થે જો દેશ કી આઝાદી કે લિએ સર પર કફ઼ન બાંધકર કામ કર રહે થે૤ હિન્દી કી અન્ય ભાષાઓં કી તરહ યહાં ભી એક જઝબા થા- આઝાદી, સરફ઼રોશી કી તમન્ના૤

ઉસ દૌર મેં ક઼લમ સે જેહાદ કરને વાલે કિતને શાયર થે જિન્હેં જેલ જાના પડ઼ા, જિન પર અત્યાચાર હુએ ઔર જિનકે ઇંક઼લાબી તરાને ઔર નઝમેં તક જ઼પ્ત કર લી ગઈં૤ યે ક઼ૌમી ખિદમત કા જ઼ખીરા આઝાદી કે બાદ ભી નેપથ્ય મેં રહા ઔર ઇક્કા-દુક્કા પ્રયાસોં કે અલાવા આમ જનતા કે સામને ન કે બરાબર આ સકા૤ અબ સિમટતી તહઝીબ, ભાષા, સિયાસત ઔર આઝાદ નઈ પીઢ઼ી કે બીચ તો યહ ઔર ભી મુશ્કિલ હૈ૤ મગર તબ જજ઼્બ-એ-હુર્રિયત યાની આઝાદી, સ્વતંત્રતા કે લિએ ઇન ગઝલો, ગીતોં ઔર નઝમો ને લોગોં મેં જ઼બર્દસ્ત જઝબા પૈદા કિયા થા, ક્રાંતિ કી નઈ લહર પૈદા કી થી૤ લોગ ફિરંગિયોં કે ખ઼િલાફ઼ મરને-મિટને કો તૈયાર હો ગએ થે૤ ઇસ બાત કી તસ્દીક કે લિએ ચલિએ હમ શુરૂઆત કરતે હૈં રામપ્રસાદ બિસ્મિલ કે ઉસ તરાને સે જિસે માદર-એ-વતન કે લિએ હમ આજ ભી ઉસી ભાવના સે ગુનગુનાતે હૈં૤

સરફ઼રોશી કી તમન્ના અબ હમારે દિલ મેં હૈ

દેખના જ઼ોર કિતના બાજ઼ુએ ક઼ાતિલ મેં હૈ

વક઼્ત આને પર બતા દેંગે તુઝે એ આસમાં

હમ અભી સે ક્યા બતાએં ક્યા હમારે દિલ મેં હૈ

ઐ શહીદે મુલ્ક઼ોં મિલ્લત તેરે જઝબે કે નિસાર

તેરી કુરબાની કા ચરચા ગ઼ૈર કી મહફ઼િલ મેં હૈ

અબ ન અગલે વલવલે હૈં ઔર ન અરમાનોં કી ભીડ઼

એક મિટ જાને કી હસરત અબ દિલે-બિસ્મિલ મેં હૈ

રામપ્રસાદ બિસ્મિલ કે ઇસ તરાને ને તબ વતન પરસ્તી કી જ઼ોર-આજ઼માઇશ મેં નઈ જાન પૈદા કર દી થી૤ તૂફ઼ાન ઇતના ઉઠા થા કિ અંગ્રેજ઼ સરકાર ને આખ઼િરકાર ઇસ ગીત પર પ્રતિબંધ લગા દિયા થા૤ પર ક઼ૌમી તરાને કી યહ બુલંદ આવાજ઼ દબી નહીં બલ્કિ કરોડ઼ો વલવલે ઇસમેં આ મિલે ઔર આઝાદી કી જુસ્તજૂ બઢ઼તી ચલી ગઈ૤ દરઅસલ, 1921 સે 1935 તક કા યહ દૌર હિન્દુસ્તાની સિયાસી તારીખ઼ કા બડ઼ા વિપ્લવગ્રસ્ત દૌર થા૤ માલે ગાંવ નાસિક મેં સુલેમાન શાહ, મધુ ફરીદન, મુહમ્મદ શાબાન ઔર અસરીલ અલ્લાહરખા કો યરવદા જેલ મેં ફાંસી કી સઝા દે દી ગઈ૤ જિસ પર પૂરે દેશ મેં તૂફ઼ાન ખડ઼ા હુઆ થા૤ ફિર 1925 મેં કાકોરી કેસ ચલા૤ આઠ અગસ્ત 1925 કો શાહજહાંપુર મેં ક્રાંતિકારિયોં કા એક જલસા હુઆ જિસકી અધ્યક્ષતા રામપ્રસાદ બિસ્મિલ ને કી૤ ઇસમેં ઇંકલાબ કે લિએ પૈસા હાસિલ કરને કે લિએ ખઝાના લે ઝાને વાલી ટ્રેન કો લૂટને કા ફ઼ૈસલા કિયા ગયા થા૤ યહ કામ અશફ઼ાક઼ ઉલ્લાહ ખ઼ાં કે જ઼િમ્મે આયા ઔર કાકોરી મેલ કો લૂટ લિયા ગયા૤ અશફ઼ાક ઉલ્લાહ ખ઼ાં ઔર રામપ્રસાદ બિસ્મિલ કો ગ઼િરફ઼્તાર કર લિયા ગયા ઔર ફાંસી દે દી ગઈ૤ અશફ઼ાક઼ એક અચ્છે શાયર ભી થે, ઉન્હેં ફ઼ૈઝાબાદ કી જેલ મેં ફાંસી દી ગઈ થી૤ ઉન્હોંને લિખા હૈ-

વહ ગુલશાન જો કી આબાદ થા ગુજ઼રે જ઼માને મેં

મૈં શાખે ખુશ્ક હૂં હાં ઉજડ઼ે ગુલિસ્તાં કા

ઇસી નઝ્મ કી અગલી પંક્તિયોં મેં ઉન્હોંને બડ઼ી દૂરંદેશી સે લિખા હૈ-

 યહ ઝગડ઼ે યે બખેડ઼ે મીટાકર આપસ મેં મિલ જાઓ

આપસકી તફ઼રીક હૈ તુમમેં યહ હિંદૂ ઔર મુસલમાં કા

પર તોપ કે મુહાનોં સે બાંધતી જાલિમ ફિરંગી સરકાર કહાં માનતી થી, વે આઝાદી તક ફૂટ ડાલોં ઔર રાજ કરો કી નીતિ પર ચલતી રહી ઔર આખ઼િરકાર વો દિન ભી આયા જબ હિન્દી હૈ હમ વતન હૈ વાલા ઇક઼બાલ કા હિન્દુસ્તાન દો ટુકડ઼ો મેં બંટ ગયા૤ દરાર ઐસી પડ઼ી કિ સદિયાં સિહર ગઈં૤ લેકિન ઢાઈ સૌ સાલ સે જ઼્યાદા પૈરોં મેં મેં પડ઼ી ગ઼ુલામી કી જ઼ંજીરોં કો તોડ઼ને કે લિએ મરતે-મરતે અશફ઼ાક઼ ને યહી કહા-

વતન હૈ હમારા હૈ શાદકામ ઔર આઝાદ

હમારા ક્યા હૈ અગર હમ રહેં ન રહેં

હિન્દુસ્તાન કી રિવાયત મેં મિલી-જુલી સંસ્કૃતિ કા સિલસિલા સૈકડ઼ોં સાલોં સે ચલતા આયા થા૤ ખ઼ાસકર સૂફ઼િયોં કે જ઼માને મેં યહ હિન્દુસ્તાની તહજ઼ીબ તુર્કી, અરબી ઔર ફ઼ારસી શબ્દોં કી મિલાવટ સે જન્મી૤ ખુસરો જ઼માને મેં ઇસ મિલાવટી બોલી કો રેખ્તા કહા ગયા૤ ધીરે-ધીરે એક નઈ હિન્દુસ્તાની જબાન હિંદવી બની જો બાદ મેં ઉર્દૂ કહલાઈ૤ સાંસ્કૃતિક મેલ-જોલ ગહરા હુઆ તો ઉર્દૂ અદબ મેં ભી હિન્દુસ્તાનીયત હર સ્તર પર ઝલકને લગી૤ સામાજિક, સાંસ્કૃતિક, આધ્યાત્મિક ઔર રાજનીતિક ચિત્ર ઉજાગર હોને લગે, મશહૂર શાયર મીર તકી મીર ને લિખા હૈ-

દિલ કી બરબાદી કા ક્યા મજ઼્કૂર હૈ

યહ નગર સૌ મરતબા લૂટા ગયા

યહાં દિલ લફ઼્જ઼ દિલ્લી કા પર્યાયવાચી બના જો કિતની બાર ઉજડ઼ી, ટૂટી ઔર બની૤ યહ સિલસિલા જ઼્યાદા સે જ઼્યાદા સિયાસી આંદોલનોં સે જુડ઼ા રહા૤ યહાં તક કિ જંગ-એ-આઝાદી કા તરાના બન ગઈ ડૉક્ટર અલ્લામા ઇક઼બાલ કી નઝ્મ ‘સારે જહાં સે અચ્છા..’ આઝાદી કી ઘોષણા કે સમારોહ મેં ‘જન-ગણ-મન’ કે સાથ ગાઈ ગઈ૤ ઉનકા શેર આજ ભી મૌજૂં હૈ-

કુછ બાત હૈ કિ હસ્તી મિટતી નહીં હમારી

સદિયોં રહા હૈ દુશ્મન દૌરે-જહાં હમારા

લેકિન જો નગ઼મેં ઔર તરાને આજ આસાન લગતે હૈં, જંગ-એ-આઝાદી કે દૌર મેં ઉનકા લિખના, છપના ઔર બુલંદી સે ગાયા જાના હંસી-મઝાક કા ખેલ નહીં થા૤ હૈરત હોતી હૈ યે ઝાનકર કિ સારી પાબંદિયોં કે બાવજૂદ દેશધર્મ કી ખાતિર રચનાકાર કૈસે ન કૈસે અપની બાત જનતા તક પહુંચા દેતે થે૤ કિતની ઐસી ગ઼ઝલેં, નઝમેં ઔર શેર હૈં જો તબ ગુપ્ત રૂપ સે છપતે થે ઔર બાંટે ઝાતે થે૤ ઉનકે લિખને વાલોં કા નામ પતા તક આજ નામાલૂમ હૈ૤ મગર ઉન દિનોં વે હંગામા બરપા જાતે થે૤

બાંધ લે બિસ્તર ફિરંગી, રાજ અબ જાને કો હૈ

જુલ્મ કાફ઼ી કર ચુકે, પબ્લિક બિગડ઼ જાને કો હૈ

ઐસે મૌક઼ે ભી આએ જબ રચનાકારોં કો મગર કે મુંહ મેં રહકર ભી અપની બાત લોગોં તક પહુંચાની પડ઼ી૤ શાયર અકબર ઇલાહાબાદી કા એક ક઼િસ્સા કાફ઼ી મશહૂર હૈ૤ વે અંગ્રેજ઼ હુક઼ૂમત કે મુલાજ઼િમ થે, પર ઉન્હીં કી જ઼્યાદતિયોં કે ખ઼િલાફ઼ હુએ૤ ઉનકી તીન નઝમેં જલવા-એ-દેહલી દરબાર મેં કહી ગઈં૤ યહ 1901 ઈ. મેં એડવર્ડ સપ્તમ કે જશ્ને તાજપોશી કા વક઼્ત થા જિસમેં ડ્યૂક ઑફ઼ કનાટ ભી શામિલ થે૤ એક નઝ્મ મેં અકબર ને તંજ કિયા–

મહફ઼િલ ઉનકી, સાક઼ી ઉનકા આંખે મેરી, બાક઼ી ઉનકા

આઝાદી કે આંદોલન કો ગતિ દેને મેં કૉગ્રેસિયોં કા નેતૃત્વ અહમ થા૤ દાદાભાઈ નૌરોજી, સુરેંદ્રનાથ બનર્જી, અરવિંદ ગોખલે ઔર બદરૂદ્દીન તૈયબજી નરમ દલ કા તો ગરમ દલ કા નેતૃત્વ બાલ ગંગાધર તિલક, લાલા લાજપત રાય, વિપિન ચંદ્રપાલ ઔર અરવિંદ ઘોષ કર રહે થે૤ 1906 મેં કોલકાતા અધિવેશન મેં સ્વરાજ કી માંગ કી ગઈ૤ વિદેશી વસ્તુઓં કે બહિષ્કાર કા પ્રસ્તાવ પારિત હુઆ થા૤ ઇસ દૌર મેં અનેક રાષ્ટ્રીય નઝમેં રચી ગઈં૤ લિખને વાલોં કો અંગ્રેજ઼ી સરકાર કી પ્રતાડ઼ના ઔર અત્યાચારોં સે ગુજ઼રના પડ઼ા૤ લેકિન ક઼લમ કે જેહાદ કા સિલસિલા ઝારી રહા૤ ગરમ દલ સે તાલ્લુક રખને વાલે હસરત મોહાની ને લિખા હૈ-

અય હિન્દી-એ-સાદા દિલ ખ઼બરદારહરગિજ઼ ન ચલે તુઝપે યહ જાદૂ

ઇસી દૌર મેં બ્રજનારાયણ ચકબસ્ત, જફ઼ર અલી ખ઼ાં, ત્રિલોક ચંદ મહરૂમ, બર્ક઼ દહેલવી કી શાયરી હમારે સંગ્રામ કી બહુમૂલ્ય સંપત્તિ હૈ૤ ઉદાહરણ કે લિએ બ્રજનારાયણ ચકબસ્ત કી યે રચના કાબિલે-ગ઼ૌર હૈ-

હમ ખાકે હિન્દ સે પૈદા જોશ કે આસાર

હિમાલિયા સે ઉઠે જૈસે અબ્રે-દરિયાવાર

લહૂ રગ઼ોં મેં દિખાતા હૈ બર્ક઼ કી રફ઼્તાર

હુઈ હૈ ખાક કે પરદે મેં હડિડ્યા

બેદારજ઼મીં સે અર્શ તલક શોર હોમરૂલ કા હૈ

શબાબ ક઼ૌમ કા હૈ જ઼ોર હોમરૂલ કા હૈ

યહાં રાષ્ટ્રીય ભાવના ઔર ધાર્મિક મામલોં મેં સુધાર કે સમર્થક સર સૈયદ અહમદ ખ઼ાં કે એક કથન કા જ઼િક્ર જ઼રૂરી હૈ૤ 26 જનવરી 1882 કો અમૃતસર કી અંજુમને ઇસ્લામિયા મેં તકરીર કરતે હુએ ઉન્હોંને કહા થા- ”ક઼ૌમ સે મેરા મતલબ સિર્ફ઼ મુસલમાનોં સે નહીં હૈ બલ્કિ઼ હિન્દૂ ઔર મુસલમાનોં દોનોં સે હૈ.. હિન્દુઓં કે અપમાન સે મુસલમાનોં કા ઔર મુસલમાનોં કે અપમાન સે હિન્દુઓં કા અપમાન હૈ૤ ઇન હાલાત મેં જબ તક દોનોં ભાઈ એક સાથ પરવરિશ ના પા સકેં, એક સાથ શિક્ષા ના પા સકેં, એક હી પ્રકાર કે ઉન્નતિ કે સાથ દોનોં કો ઉપલબ્ધ ના હો તો હમારી ઇજ઼્જ઼ત નહીં હો સકતી૤”

1914 મેં ઇંગ્લૈંડ ઔર જર્મની મેં જંગ છિડ઼ ગઈ૤ ઉસ વક઼્ત હિન્દુસ્તાન ને અંગ્રેજ઼ોં કા સાથ દિયા૤ લેકિન શિબલી નોમાની ને તબ ભી ફિરંગિયોં પર વાર કિયા થા૤ ઉનકી નઝ્મ ‘જંગે યૂરોપ ઔર હિન્દુસ્તાની’ પર વારંટ ઝારી કર દિયા ગયા થા૤ બરતાનવી હુક઼ૂમત ઉનકી દુશ્મન બન ગઈ૤ શિબલી ને લિખા થા-

ઇક જર્મની ને મુઝસે કહા અજરહે ગુરૂર

આસાં નહીં હૈ ફ઼તહ તો દુશ્વાર ભી નહીં

બરતાનિયા કી ફ઼ૌજ હૈ દસ લાખ સે ભી કમ

ઔર ઇસ પે લુત્ફ઼ યહ કિ તૈયાર ભી નહીં

બાક઼ી રહા ફ઼્રાંસ તો વહ રિન્દે લમયજલહમ

લોગ અહલે-હિન્દ હૈં જર્મન સે દસ ગુને

તુઝકો તમીજ઼ે અન્દરક-ઓ-બિસિયાર ભી નહીં

સુનતા રહા વો ગ઼ૌર સે મેરા કલામ ઔર

ફિર કહા જો લાયકે-ઇજ઼હાર ભી નહીં

ઇસ સાદગી પે કૌન ન મર ઝાએ અય ખ઼ુદા

લડ઼તે હૈં ઔર હાથ મેં તલવાર ભી નહીં

(અજરહે ગુરૂર: ઘમંડ સે, રિન્દે લમયજલ: અનશ્વર, શરાબી, અહલે–હિન્દ: ભારતવાસી, અન્દર–ઓ–બિસિયાર: કમ ઔર જ઼્યાદા, લાયકે–ઇજ઼હાર: બતાને યોગ્ય)

ખ઼ુદ ઇખ઼્તિયારી કા ઐલાન (1915), હોમરૂલ આંદોલન (1916), માંટેગ્યૂ સુધાર (1917), રોલેટ એક્ટ (1918) જૈસે મુદ્દોં પર અંગ્રેજ઼ોં કે ખ઼િલાફ઼ દેશભર મેં આવાજ઼ ઉઠી૤ ઇસસે શાયર ભી અછૂતે નહીં રહે૤ મહાત્મા ગાંધી કી લીડરશિપ મેં આંદોલન આગે બઢ઼ા ઔર હિન્દૂ ઔર મુસલમાન કંધે સે કંધા મિલાકર આઝાદી કી જંગ લડ઼તે રહે૤ 1919 મેં જલિયાં વાલા બાગ કી દુખદ ઘટને ને દેશવાસિયોં કો ઝકઝોર દિયા૤ સૈકડ઼ોં લોગ નિહત્થે શહીદ હો ગએ૤ ફિરંગિયોં કી ઇસ ક્રૂરતા કે ખ઼િલાફ઼ ઉર્દૂ મેં કઈ નઝમેં લિખી ગઈં૤ ઉર્દૂ કે મશહૂર શાયર ત્રિલોકચંદ મહરૂમ ને લિખા હૈ-

બદલે તૂને યહ લિએ ભલા કિસ દિન કે

જ઼િબહ કર ડાલે હૈં મુર્ગ઼ાને ચમન ગિન ગિન કે

(મુર્ગ઼ાને ચમન- ઉપવન કે પક્ષી)

ઇસકા ગુલશન ફૂંક દૂં ઉસકા શબિસ્તાં ફૂંક દૂં

નઝમેં જિન્હોંને જંગ–એ–આઝાદી કા જઝબા જગાયા

ઇસમેં શક નહીં ઝાલિયાંવાલા બાગ કી દર્દનાક ઘટના ને આગ મેં ઘી કા કામ કિયા ઔર શાયરોં કે ખ઼ૂન કો ખૌલા દિયા૤ અબ શાયરોં કી આતિશનવાઇયોં ને જનતા કો ઉદ્વેલિત કરને કા કામ શુરૂ કિયા૤ યહી વહ દૌર ભી થા જબ ખ઼િલાફત ઔર અસહયોગ આંદોલન જ઼ોર પકડ઼ ચુકા થા૤ ગાંધી દેશ કે દૌરે પર થે૤ ઇસી દૌર મેં 1920 મેં મૌલાના મુહમ્મદ અલી ને લાહૌર મેં તકરીર દી૤ ઇન્હીં દિનોં મૌલાના અબ્દુલ કલામ આઝાદ કે વિચાર, સુબેદારી, આખ઼રી મંજ઼િલ ઔર હમારા ફ઼ર્જ઼ મેં પ્રકાશિત હુએ૤ ઇન્હીં દિનોં શાયર જફ઼ર અલી ખ઼ાં ને લિખા એલાન-એ-જંગ-

ગાંધી જી જંગ કા એલાન કર દિયા

બાતિલ સે હક઼ કો દસ્ત-ઓ-ગરીબાન કર દિયા

હિન્દુસ્તાન મેં ઇક નયી રૂહ ફૂંકકર

આઝાદી-એ-હયાત કા સામાન કર દિયા

શેખ ઔર બિરહમન મેં બઢ઼ાયા ઇત્તિહાદ

ગોયા ઉન્હેં દો કાલિબ-ઓ-યકજાન કર દિયા

જુલ્મો-સિતમ કી નાવ ડુબોને કે વાસ્તે

કતરે કો આંખોં-આંખોં મેં તૂફ઼ાન કર દિયા

(બાતિલઃઝૂઠ, દસ્ત-ઓ-ગિરેબાનઃ લડ઼ા દેના, ઇત્તિહાદઃ એકતા)

લાલા લાલચંદ, હસરત મોહાની, મીર ગ઼ુલામ નૈરંગ, મુહમ્મદ અલી જૌહર, આગા હશ્ર કશ્મીરી, અહમદ સુહૈલ, સાગર નિઝામી, અહસાન દાનિશ જૈસે કઈ શાયરોં ને ઇસ દૌર મેં ફિરંગી શાસન કે અત્યાચારોં કે ખ઼િલાફ઼ અનેક નઝમેં કહીં૤ ઇસ દૌર કી ચંદ નઝમો પર ગ઼ૌર કરેં-

તેરી બરબાદિયાં દેખી નહીં જાતી હૈ અબ હમસે

ખ઼ુદા કે વાસ્તે ઉઠ ઔર હો આઝાદ ઇસ ગ઼મ સે

ગ઼ુલામી મુસ્તકિલ લાનત હૈ ઔર તૌહીને-ઇંસા હૈં

ગ઼ુલામી સે રિહા હો ઔર આઝાદી મેં શિરકત હૈ

1928 મેં સાયમન કમીશન પર હંગામા ઉઠા૤ યહી વહ સમય ભી થા જબ ગાંધીજી સે લેકર પંડિત જવાહર લાલ નેહરૂ ઔર સુભાષચંદ્ર બોસ સંપૂર્ણ આઝાદી કી માંગ કરના શુરૂ કર ચુકે થે૤ ઉધર સાયમન કમીશન પર નઝમો મેં ગ઼ુસ્સા બરસને લગા થા૤

સાયમન સાહબ કે ઇસ્તકબાલ કા વક઼્ત આ ગયા

જાગ અય લાહૌર અપને ફ઼ર્જ઼ કો પહચાન કર

રેલ સે ઉતરેં તો કાલી ઝંડિયા હોં સામને

જિનકે અંદર તુમ ખડ઼ે હો સીના તાનકર

સંપૂર્ણ આઝાદી કી માંગ ને જ઼ોર પકડ઼ા ઔર 1930 મેં કૉગ્રેસ ને ઇસકા એલાન કર દિયા૤ ફિર સિવિલ નાફ઼રમાની કા જેલ ભરો આંદોલન શુરૂ હુઆ૤ કઈ શહીદ હુએ ઔર ગોલી સે ઉડ઼ા દિએ ગએ૤ આંદોલન ચલતા રહા૤ તીસરી ગોલમેજ કૉફ઼્રેંસ કે બાદ નિકલે શ્વેત પત્ર કે બાદ ગાંધી જી અસંતુષ્ટ થે૤ ઇસ દૌર મેં ભી જોશ મલીહાબાદી, આનંદ નારાયણ, અલી જવ્વાદ જ઼ૈદી, હફ઼ીજ઼ જાલંધરી જૈસે કઈ શાયર સિયાસી મુદ્દોં સે મુતાસ્સિર હોકર ક઼લમ કો જબાન દેતે રહે૤ 1942 કે વિદ્રોહ કે બાદ મહાદેવ દેસાઈ કી મૌત સે દુખી હોકર ‘ક઼ૈદી કી લાશ’ જૈસી મશહૂર નઝ્મ લિખને વાલે અલી જવ્વાદ જ઼ૈદી કી એક ઔર નઝ્મ ‘મન કી ભૂલ’ જ઼પ્ત કર લી ગઈ૤ યહ એક લંબી નઝ્મ થી જિસમેં દેશ કે સુખદ અતીત કો યાદ કરતે હુએ પરતંત્ર ભારત કી પીઢ઼ી કો બયાં કિયા ગયા થા-

મુલ્ક઼ મેં ઇક તૂફ઼ાન બરપા થા

જયકારોં કા શોર મચા થા

જેલ મેં હિન્દુસ્તાન ભરા થા

થા ઇક વો ભી જ઼માના પ્યારે

જેલ મેં ઘર તક યાદ નહીં થા

ફિર ભી દિલ કુછ શાદ નહીં થા

હિન્દુસ્તાન આઝાદ નહીં થા

1935 મેં પ્રગતિશીલ લેખક સંઘ કી સ્થાપના હુઈ૤ ઇસસે પહલે સમ્મેલન કી 1936 મેં અધ્યક્ષતા ખ઼્યાત સાહિત્યકાર પ્રેમચંદ ને કી૤ ઇસ સંસ્થા કો આગે બઢ઼ાને મેં પંડિત નેહરૂ સે લેકર રવીંદ્રનાથ ઠાકુર, જયપ્રકાશ નારાયણ, આચાર્ય નરેંદ્ર દેવ, યુસૂફ઼ મેહર અલી, સજ્જાદ જ઼હીર, ડૉક્ટર અલી, અબ્દુલ હક઼ જૈસે દિગ્ગજોં કા સહયોગ ઔર સમર્થન થા૤ ઇસી દૌર મેં ઉર્દૂ સાહિત્ય મેં ફ઼ૈજ અહમદ ફ઼ૈજ઼, અલી સરદાર જાફ઼રી, અસરારુલહક઼ મઝાજ઼, જાંનિસાર અખ઼્તર, ફ઼િરાક઼ ગોરખપુરી જૈસે મશહૂર શાયર ભી દેશભક્તિ કી નઝમેં લિખ રહે થે૤ સરદાર ઝાફ઼રી કી નઝ્મ પર નજ઼ર ડાલેં-

સુલગ ઉઠી હૈ ઇંતિક઼ામ કી આગ

બર્ફ઼ કી ચોટિયાં દહકતી હૈં

જુલ્મ ઔર જબ્ર કે અંધેરે મેં

સૈકડ઼ોં બિજલિયાં ચમકતી હૈં

ઇંતિક઼ામ કી ધધકી હુઈ ઇસ આગ સે પહલે ઔર બાદ મેં બાર-બાર આઝાદી કા સુંદર સપના દેખા ગયા૤ યહાં તક કિ શાયરોં ને ધક્કે ખાએ, ફ઼ાકાકશી કી ફિર ભી આગ ઉગલને વાલી નઝમેં લિખકર બરતાનવિયોં કે હત્થે ચઢ઼તે રહે૤ મુજ઼ફ઼્ફ઼ર કી જ‍પ્તશુદા નઝમો મેં એક-

વિજય કે હાર હોંગે

નેહરૂ-ગાંધી કી ગરદન મેં

મુક઼દ્દસ માદરે વતન કે સર પર

તાજ દેખેંગે

મનાએંગે જ઼મીને હિન્દ પર

હમ જશ્ને આઝાદી

ફ઼લક પર સે હમેં

ખ઼ુશ-ખ઼ુશ તિલક મહારાજ દેખેંગે

સીમાબ અકબરાબાદી, સાહિર લુધયાનવી, શોરિશ કશ્મીરી, જોશ મલીહાબાદી, નદીમ કાસમી, મસૂદ અખ઼્તર જૈસે કુછ શાયર થે જો આઝાદી કે આંદોલન કી તર્જુમાની કે સાથ અપની ક઼લમ મેં સામાજિક ઔર આર્થિક હાલાત કો દર્શા રહે થે૤ ઇનમેં પ્રગતિશીલ ઔર માર્ક્સવાદી વિચારોં કી નઝમેં ભી શામિલ રહીં૤ ઇસ દૌર મેં જોશ મલીહાબાદ કી એક નઝ્મ- ”વફ઼ાદારાને અજલી કા પયામ, શહંશાહે હિન્દુસ્તાન કે નામ” બડ઼ી ચર્ચિત હુઈ જિસમેં ઉન્હોંને જૉર્જ કી તાજપોશી પર જમકર પ્રહાર કિયા૤ તંજ કરતી યે નઝ્મ દરઅસલી ભારત કી બદહાલી કે લિએ ગહરા આક્રોશ થી૤ 32 બંદોં મેં લિખી ગઈ ઇસ નઝ્મ મેં ભારત કી ત્રાસદ તસ્વીર થી૤ ઇસકે ચંદ બંદ કાબિલે-ગ઼ૌર હૈં-

આપકે હિન્દોસ્તાં કે જિસ્મ પર બોટી નહીં

તન પે ઇક ધજ્જી નહીં, પેટ મેં રોટી નહીં

કિશ્વરે-હિન્દોસ્તાં મેં રાત કો હંગામે-ખ઼્વાબ

કરવટેં રહ રહ કે લેતા હૈ ફ઼ંઝા મેં ઇંક઼િલાબ

જોશ કી યહ નઝ્મ તો ઠીક હૈ મગર ઉનકી નઝ્મ ”ઈસ્ટ ઇંડિયા કંપની કે ફ઼રજંદોં કે નામ” ને તો જૈસે અંગ્રેજ઼ી હુક઼ૂમત કી નીંદ હી ઉડ઼ા દી૤ જોશ ને યહ નઝ્મ 1939 મે દૂસરે વિશ્વયુદ્ધ કે દૌરાન વાયસરાય કી હિન્દુસ્તાન કે જંગ મેં શામિલ હોને કી ઘોષણા કે બાદ લિખી ગઈ થી૤ યહ નઝ્મ હર ભારતીય કી ભાવના કા પ્રતિબિંબ થી૤ ઇસ પર ભી ફિરંગી હુક઼ૂમત કા કહર બરપા ઔર ઇસ નઝ્મ કો જ઼પ્ત કર લિયા ગયા-

જુલ્મ ભૂલે, રાગિની ઇંસાફ઼ કી ગાને લગે

લગ ગઈ હૈ આગ ક્યા ઘર મેં કિ ચિલ્લાને લગે

ઇક કહાની વક઼્ત લિખેગા નયે મજ઼મૂન કી

જિસકી સુખી કો જ઼રૂરત હૈ તુમ્હારે ખ઼ૂન કી

ઇંક઼લાબી ગીતોં કે બઢ઼તે હુએ ખ઼તરોં કે મદ્દેનજ઼ર આખિરકાર અંગ્રેજ઼ હુક઼ૂમત ને ઇસ વક઼્ત તહરીર (લેખન) ઔર તકરીર (સંભાષણ) દોનોં પર કડ઼ી પાબંદી લગા દી થી૤ એક બાર ફિર આંદોલન ઉગ્ર હુઆ, બડ઼ે નેતા ગ઼િરફ઼્તાર હુએ, જેલેં ભરતી ચલી ગઈં લેકિન નઝમેં છપતી ચલી ગઈં૤ મઝાજ઼ ને અપની નઝ્મ ”અંધેરી રાત કે મુસાફ઼િર” મેં લિખા-

ઉફ઼ક પર જંગા કા ખ઼ૂની સિતારા જગમગાતા હૈ

હર ઇક ઝોંકા હવા કા, મૌત કા પૈગ઼ામ લાતા હૈ

મઝાજ઼ કી નઝ્મ ”આવારા” કી ઇન પંક્તિયોં પર ગ઼ૌર ફ઼રમાએં –

મુફલિસી ઔર યે મજાહિર હૈં નજર કે સામને

સૈકડોં ચંગેઝો નાદિર હૈં નજર કે સામને

સૈકડોં સુલતાનો ઝાબિર હૈં નજર કે સામને

ઐ ગમ એ દિલ ક્યા કરૂં,

ઐ વહશત એ દિલ ક્યા કરૂં

બઢ કે ઇસ ઇન્દ્રસભા કા સાજો ઓ સામાં ફૂંક દૂં

ઇસકા ગુલશન ફૂંક દૂં ઉસકા શબિસ્તાં ફૂંક દૂં

તખતે સુલતાન ક્યા મૈં સારા ક઼સ્ર એ સુલતાન ફૂંક દૂં

ઐ ગમે એ દિલ ક્યા કરૂં,

ઐ વહશત એ દિલ ક્યા કરૂં

(મઝાહિરઃદૃશ્ય, સુલ્તાને ઝાબિરઃ અત્યાચારી બાદશાહ, શબિસ્તાં: શયનાગાર, ક઼સ્રે સુલ્તાન: શાહી મહલ)

સરદાર ઝાફ઼રી ને ઇસી બાત કો બઢ઼ાકર કુછ ઇસ તરહ સે બયાં કિયા-

ગ઼મ કે સીને મેં ખ઼ુશી કી આગ ભરને દો હમેં

ખ઼ૂં ભરે પરચમ કે નીચે રક્સ કરને દો હમેં

અગસ્ત 1942 મેં ભારત છોડ઼ો આંદોલન શુરૂ હુઆ૤ દેશ કે તક઼રીબન સભી બડ઼ે નેતા સલાખોં કે પીછે પહુંચા દિએ ગએ થે૤ જનતા સડ઼કોં પર ઉતર આઈ ઔર અંગ્રેજ઼ો સે સીધા લોહા લેને લગી૤ બાગ઼ી યહાં-વહાં પરચમ ફહરાને લગે૤ જન-નેતાઓં કો જો દુશ્વારિયાં પેશ આઈં, ઉન્હેં લેકર ભી નઝમેં લિખી ગઈં૤ મહાત્મા ગાંધી કી ગ઼િરફ઼્તારી દેર રાત કી ગઈ થી, લિહાઝા શમીમ કિરહાની લિખતે હૈં-

કુછ દેર જ઼રા સો લેને દો

તુમ જેલ જિસે લે જાતે હો

વહ દર્દ કા મારા હૈ દેખો

મજ઼લૂમ, અહિંસા કા હામી

બેબસ દુખિયારા હૈ દેખો

બેચૈન સા ઉસકી આંખોં મેં

પિછલે કા સિતારા હૈ દેખો

કુછ દેર જ઼રા સો લેને દો

લેકિન ઇસ સમય આઝાદ હિન્દ ફ઼ૌજ બનાકર અંગ્રેજ઼ોં કે નાકોં ચને ચબવાને વાલે વીર ક્રાંતિકારી સુભાષચંદ્ર બોસ હી એક ઐસે નેતા થે જો હુક઼ૂમત કે હાથ નહી આ સકે થે૤ ઇન હાલાત કી સચ્ચી તસ્વીર લેકર આએ શાયર જાંનિસાર અખ઼્તર કી નઝ્મ ”અય હમારાહાને કાફ઼લાયે” પર નજ઼ર ડાલિએ-

ક્યોં ન કર લેં આજ હમ ખુદ રાસ્તે કા ફ઼ૈસલા

હમરાહાને કાફ઼લા અય હમરહાને કાફ઼લા

રહજ઼નોં કે હાથ મેં હમ લુટ ગએ તો ક્યા હુઆ

રાસ્તે મેં ચંદ સાથી છૂટ ગએ તો ક્યા હુઆ

અબ ભી વહ જુરઅતે હૈં અબ ભી વહી હૌસલા

હમરાહાને કાફ઼લા અય હમરાહાને કાફ઼લા

આંદોલન બઢ઼તા રહા ઔર ક઼લમ તલવાર બની૤ જજ઼્બે આઝાદી કે શોલે અબ આઝાદી કી પહલી કિરણ કી બાટ જોહ રહે થે૤ મગર હાલાત કો ઇસ સુબહ કે પહલે ભી કુછ ઔર મંજૂર થા૤ વહ બંટવારા જિસકી માંગ મુસ્લિમ લીગ જ઼ોર દે રહી થી૤ શમીમ કિરહાની ને પાકિસ્તાન ચાહને વાલોં કે લિએ એક દરખ્વાસ્ત કરતી હુઈ નઝ્મ લિખી પર કોઈ તજ઼વીજ઼ કામ ન આઈ૤ 1946 સે બગ઼ાવત ઔર તેજ઼ હુઈ૤ 1947 મેં આઝાદી દેને કી બ્રિટેન કે પ્રધાનમંત્રી એટલી બાર કી ઘોષણા હુઈ૤ સામ્રાજ્યવાદી અંગ્રેજ઼ોં ને આખિર સમગ્ર રાજનીતિક આંદોલન કો દો ફાડ઼ કરને મેં કામયાબી પાયી૤ હિન્દુસ્તાન કે વાયસરાય લૉર્ડ માઉંટબેટન ને બ્રિટેન કા આદેશ કા પાલન કિયા૤ રેડક્લિફ઼ કા ચુપચાપ ભારત આગમન હુઆ ઔર સદિયોં પુરાના ઇંસાની રિશ્તા સરહદી ટુકડ઼ોં મેં બંટ ગયા૤ શમીમ ને પૂછા-

હમકો બતલાઓ ક્યા મતલબ હૈ પાકિસ્તાન કા

જિસ જગહ ઇસ વક઼્ત મુસ્લિમ હૈં, નજિસ હૈ ક્યા વજહ

(નજિસ-અપવિત્ર, ઝા-સ્થાન)

આઝાદી કી બેડ઼િયાં ટૂટીં૤ મખ઼દૂમ માહિઉદ્દીન ને લિખા- કહો હિન્દોસ્તાં કી જય, ફ઼ૈજ઼ ને કહા- બોલ કી લબ આઝાદ હૈં તેરે, જ઼બાં અબ તક તેરી હૈ૤ ફ઼િરાક઼ ગોરખપુરી ને તહરીર દી-

હમારે સીને મેં શોલે ભડ઼ક રહે હૈં ફ઼િરાક઼

હમારી સાંસ સે રોશન હૈ નગ઼્મે-આઝાદી

જશ્ને-આઝાદી કે મૌક઼ે પર સૈકડ઼ોં નઝમેં લિખી ગઈં૤ ઇસમેં દો સૌ સાલ કી ગ઼ુલામી કે નિઝામ સે લેકર ખ઼ુશિયોં તક કી કહાની થી૤ જાંનિસાર અખ઼્તર ને નઝ્મ લિખી ”જશ્ને આઝાદી” –

સીને સે આધી રાત કે

ફૂટી વહ સૂરજ કી કિરન

બરસે વહ તારોં કે કંવલ

વહ રક્સ મેં આયા ગગન

આયે મુબારકબાદ કો

કિતને શહીદાને-વતન

આઝાદ હૈ આઝાદ હૈ આઝાદ હૈ અપના વતન

આઝાદ હૈ અપના વતન

(શોધ સંદર્ભઃ જ઼પ્તશુદા નઝમેં, હિન્દોસ્તાં હમારા ઔર અન્ય) સંકલન- શકીલ અખ઼્તર

 

(સૌજન્ય: કીબોર્ડ કા સિપાહી)

હિંદી ઉર્દૂબ્લોગ www.Bagewafa.wordpress.com પર  આ લેખ 29 November 2011    ના  પોસ્ટ  કર્યો  હતો.મારા  આશ્ચર્ય  વચ્ચે  આજ  દિન  તા.15 ઓગષ્ટ 2016 સુધી  4790  વાર  કલીક   થયો છે.શકીલ ભાઈને  ઘણાં ઘણાં અભિનંદન.

 

Share this:

કોઈ પણ ભીંતો હવે ચણવી નથી……..મુહમ્મદઅલી વફા

કોઈ પણ ભીંતો હવે ચણવી નથી.

આંખની ભીનાશને હણવી નથી.

 

નાખ તોડી વાડ કંટકની બધી

ફૂલ પર કો પહેરગી ભરવી નથી .

 

ખુશબૂ ફેલાય જાશે ખુદ બ ખુદ

કો હવાની પાલખી ધરવી નથી.

 

બસ સજાવો કોઈ દિલની પરબ,

પ્યાસની આ આંખ વેતરવી નથી.

 

હા મુકામો આવશે બિહામણા

તો શિકાયત કોઈ પણ કરવી નથી.

 

આ બધા આદમ તણા બાગો’વફા’

પાંખડી એકે પરાઈ ગણવી નથી.

 

 આદમ= આ ધરા પર અલ્લાહે ઉતારેલા પ્રથમ નબી અને પ્રથમ માનવી

Share this:

તું હૃદયથી ગઈ નથી…….હેમંત મદ્રાસી

ફેસબૂક પર”ગઝલતો હું લખું”ગ્રુપના મિત્રોનો ગઝલ સંગ્રહ ‘સંગતિ’માં અઢાર ગઝલકારોની છ ગઝલો મળીને કુલ 108 ગઝલો સમાવિષ્ટ થઈ છે.’બઝમેવફા’માં દસમાં શાયર શ્રી હેમંત મદ્રાસીનીગઝલ પોસ્ટ કરતાં ,અહોભાવની લાગણી વ્યકત કરતાં…”સંગતિ’ના મિત્રોનો આભારમાનું છું.

ક્રમે ક્રમે બધા શાયરોની એક એક કૃતિ ફોટા સહિત પ્રકટ કરવાની ઇચ્છા છે.આશા છે ‘સંગતિ’નાં શાયર દોસ્તો એને સ્વીકૃતિ આપશે.

..’બઝમે વફા’ 25 જુલાઈ 2016

(સૌજન્ય:ગુજરત ટુડે 23 જુલાઈ2016)

આશા…મેહમૂદ દરવેશ

ઘણું ઓછું મધ  બચ્યું છે

તમારી રકાબી માં

માખીઓને દૂર રાખો

અને મધને બચાઓ

તમારા ઘરમાં હજી  પણ એક દરવાજો છે

અને એક ચટાઈ

દરવાજો બંધ કરી દો

તમારા બાળકોથી દૂર રાખો

આ ઠંડી હવા

આ હવા અતિશયા શીત છે

પણ બાળકોએ સુવું જરૂરી છે

તમારી પાસે હજી પણ બચ્યા છે

અગ્નિ પેટાવવાને

થોડાં લાકડાઓ

કહવો(કા’વો)

અને રૂની એક ગોદડી

Share this:

સાભાર સ્વીકાર 16 જુલાઈ2016…….દાસ્તાન ડાઈજેસ્ટ(ઉર્દૂ કાવ્ય સંગ્રહ)

સજળ આ આંખડીનું આપ ના કારણ મને પૂછો

જો હો તોફાન ભર દરિયે તો મોજાં ધસી આવે

કોઈના આગમનનો થઈ રહ્યો ભણકાર લાગે છે………મસ્ત હબીબ સારોદી

(સૌજન્ય: મસ્તી પૃ.62)

તુમ ઘર સે જાઓ

તો કશ્મીર બનાતી હૈ—-મહેશ રાથી

કભી લૌટકર ના આઓ,

તુમ ઘર સે જાઓ

બેઆબરૂ વાપસ આઓ,

તુમ ઘર સે જાઓ

કફન મેં લિપટ કર આઓ

તુમ ઘર સે જાઓ

સડક પર ચીથરે ચીથરે હુઈ લાશ હો જાઓ

તુમ ઘર સે જાઓ

હમેશા કે લિયે ગુમનામી કા પોસ્ટર હો જાઓ,

તુમ ઘર સે જાઓ,

તા ઉમ્ર કી ટીસ બન જાઓ,

સચ

જબ બંદૂક લોકતંત્ર કો હાંકતી હૈ

તો કશ્મીર બનાતી હૈ

(સૌજન્ય:ફેસબૂક)

મુકતક

તમારા મતબની પણ અહિ  અનેરી શાન છે,

દવાની સાથ મીઠાં દરદ નો પણ જામ છે.

તબીબો ના ફરો  લૈને વજન નિદાનનું,

વલીઓની જમાતો સંગ ખુદાનું નામ છે.

મતબ=દવાખાનું

વલીઓ=અલ્લાહના દોસ્તો

મૂળ વતન: બરબોધન જિ.સુરતના..અને બાળપણથી કરાંચીમાં અને હમણાં બ્રામ્પટન. કેનેડામાં વસનાર જનાબ સાલેહ અચ્છા સાહેબના બે કાવ્ય સંગહો ભેટ મળતા આનંદ અને અહોભાવની લગણી સહિત સાભાર સ્વીકાર.

પ્રથમ સંગ્રહ:ધૂપકી ચાદર

બેજો સંગ્રહ:મેરી કોશિશેં..મેરી ખ્વાહિશેં

Share this:

EID TV MUSHAIRA Toronto, Canada. Telecaster Tasleem Elahi Zulfi presenting EID TV MUSHAIRA with Toronto prominent Poets on 24/7 TV Channel Rogers Cable 851 in Toronto Canada. This Mushaira should be on air Eid Day from 2 – 4 pm Toronto time. pt.1

Share this:

ગઝલકારોને બે બોલ……મર્હૂમ જનાબ ‘ઝર’રાંદેરી સાહેબ

 

ગઝલકારોએ એ યાદ રાખવું જોઈએ કે ખુદા પાકનાં ગુણોમાંથી કોઈ ગુણ ઉત્પાદિકમાં હોતા નથી.પણ જ્યારે તે પોત પોતાના ગુણો(સિફતો)માંથી કોઈ ગુણનો પડછાયો કોઈને અર્પણ કરેછે,પરંતુ તેનામાં ખુદા પાકની જેમ તે ગુણો હોતો નથી.સાંભળવું,દેખવું,જ્ઞાન,ઇત્યાદિ ખુદા પાકનાં હકીકી .અને ઉત્પદિકતાના પડછાયા સમના છે.તેણે જેને કમાલ,જમાલ,(ગુણ,રૂપ)કે બીજી કોઈ શક્તિ અર્પણ કીધી છે,તેનાથી એક રજકણ જેટલો પણ વધી શકતો નથી.ખુદાપાકના દરેક ગુણો અનાદિ અને અનંત છે.તેથી દરેક રીતે પ્રેમ કરવાને તેનીજ પવિત્રિ જાત સિધ્ધ થાયછે.આ સિદ્ધાંતને દરેક પાંસે પોતાની માન્યતા પ્રમાણે લક્ષમાં રાખવો.

    ઇશ્કના શાબ્દિક અર્થ”પ્રેમકે મોહ” છે.આશિકનો અર્થ ‘ચાહનાર’  એટલે પોતાની દરેક ઇચ્છા અને અધિકારોને  માશૂક(જે પ્રત્યે પ્રેમ બંધાયો હોય તે)ની ઇચ્છાને સ્વધીન કરનાર..

 કમાલ,જમાલ,એહસાન (ગુણ,રૂપ,કર્મ)પ્રેમ ઉત્પન્ન થવાનાં મુખ્ય કારણો છે.એમાંથી કદી એક,બે કે કદી ત્રણે કારણો એ પ્રેમ કરી ઉત્પન્ન થાય છે.એ ત્રણ વિના બીજી કોઈ વસ્તુ પ્રેમ કરવામાં કારણ ભૂત હશે,પરંતુ મુખ્ય વૃક્ષો આ ત્રણજ છે.બાકીના બધા તેના અંગોછે.એમાં સર્વથી શ્રેષ્ઠ પદવી કમાલની છે.તે પછી ઉપકાર અને છેવટે રૂપ છે.હકીકી પ્રેમ સહેલાઈથી સમજવા માટે એક દ્ર્ષ્તાંત નીચે આપ્યું છે.

      એક વેળા એક અતિ સ્વરૂપવાન સુંદરીને જોઈ,એક માણસ પોતાની સર્વ શકિત ગુમાવી,તેણીને ચરણે પડી કહેવા લાગ્યો કે,–“હું હૃદય ગુમાવી બેઠો છું.”જવાબમાં તેણીએ કહ્યું કે શું!તેં મારી બહેનને જોઈ નથી?તેણીના દરેક ડગલેને  પગલે  સો,સો કિયામતો (મહાપ્રલય) પ્રગટે છે.તેણીનાં એક વાળની કિમત મારા જેવી લાખો રમણીઓની કિમતથી વિશેષ છે.જો,જો તેણી પાછળ ચાલી આવી છે.” પેલો હવસી પાછળ ફરી જોવા લાગ્યો,એટલે પેલી રમણીએ ચાલવા માંડ્યું.જ્યારે પેલા હવસીએ કોઈને આવતી ન જોઈ ,ત્યાં તે પાછો વળ્યો ,તો તેણે પેલી પેલી સુંદરીને ચાલી જતી જોઈ.એટલે તેની પાછળ દોડી કહ્યું કે “સબૂર”!ત્યારે તેણી બોલી કે “થુ છે તારી જાત પર ! જ્યારે તું મારી ઉપર આશિક હતો ,તો પાછળ ફરી જોયુંપણ શા માટે?નીચ,તું આશિક નથી પણ હવસી છે.”

 ઓછામાં ઓછા દરજાના આશિક થવા માટે તેના વિના કશું નહીં,એમ ખરા હ્ર્દયે માનવુંઆવશ્યકછે.પર6તુ ઉપર આપેલા દ્ર્ષ્ટાંત પ્રમાણે જે એક વિના અનેકને પણ પ્રેમ અર્પવા સદા તૈયાર રહે છે.એવા હવસી ને પણ લોકો આશિક માને છે…એથી ઊતરતી પંકિતના કામીઓ પણ પોતાને આશિક કહેવદાવે છે,પણ તેઓમાં તે પ્રેમ માત્ર પોતાની ઈચ્છા પોષવા કારણેજ હોયછે.એથી પણ ઉતરતા દરજજાના આશિકો છે.,એક સાથે સો,સો કે એથી વધુ ઉપર આશિકરહેછે.એ મનના નિર્બળ થઈ જવાથી એક પ્રકારની બીમારી થઈ જાય છે.એટલા માટે એને ઈલ્લ્ત(બીમારી)કહે છે.

  ગઝલોમાં આવતા કેટલાક શબ્દોની સમજુતિ મહાવરા પ્રમાણે મોટે ભાગે નીચે પ્રમાણે કરવામાં આવે છે.

સાકી=(પિવડાવનાર),સતગુરુ(ખુદાને ઓળખનાર અને ખુદા સુધી પહોંચાડનાર પીર)મૌલાના નિઝામી (રહ.)ની માન્યતા પ્રમાણે ખુદા પાકનો વાયદો.

શરાબ(સુરા)=મસ્તી સુરા પીવાના વાસણો કે માપોથી મતલબ મસ્તી આણવાનાં સાધનો થાય છે.

 બુત,સનમ,લયલા,શીરીન,યૂસુફ,પરી,હૂર,ફૂલ,દીવો,ઈત્યાદિથી મતલબ મઅશુક થાય છે.પણ યુસુફ કદી સતગુરુ,મુર્શિદે કામિલ)ના અર્થમાં પણ વપરાય છે.

પૂજારી,કયસ,ફર્હાદ,મનસૂર,દીવાનો,મસ્ત,બુલબુલ,પતંગિયું,ઇત્યાદિ મતલબ આશિક થાયા છે.

મયખાનું=(સુરાલય)ખાનકાહ,તપ કરવાની જગ્યા,બંદગી કરનાર,ઉપદેશક,કાઝી(ન્યાયાધીશ)કોટવાલ,શયખ,ઈત્યાદિથી મતલબ માત્ર નામના માટે અથવા લોકોને દેખાડવા માટે ફર્ઝ બજાવનાર,પરંતુ ખરો પીર યાને સવળો માર્ગ સૂચક તો સાકીજ હોય છે.કદી પીરો મુગાં (મોબેદ)અને યુસુફ કે ઇસા શબ્દ પણ વપરાય છે.

એ રીતે કાવ્યમાં વપરાતા ઘણા શબ્દો છે.જેની સમજૂતિ કવિ વરોના કાવ્યનો અભ્યાસ કરવાથી જાણી શકાય છે.તેમ કેટલાક સાહબો ત પોત પોતના રંગ પ્રમાણે અર્થ કરે છે.

  ચુંબન,.આલિંગન,પ્યારા,ઇત્યાદિ શબ્દો માટે ટૂંકમાં એટલુંજ સમજવું કે એક મુસ્લિમ પોતાના નબી (સલ.) કો કોઈ બુઝુર્ગ(સંત)ને પ્યારા શબ્દો થી સંબોધે ,અથવા તેમના ચરણોને સ્પર્શવાની ઇચ્છા કરે,અથવા કોઈ હિંદુ પ્યારા રામજી કહે તો તે પ્રશંસનીય છે,પણ એવા શબ્દો વડે પોતાની નીચ મનોવૃત્તિ દેખાડી ,કાવ્યમાં નીચ ઇચ્છાઓનું વર્ણન કરે,તો તે અમર્યાદિત કહેવાય.ઉપર પ્રમાણે ઘણાં શબ્દોનો ઉપયોગ અવળા સવળા માર્ગે થઈ શકે છે.કાવ્યકાર પોતાના હદયની ભાવનાઓ શબ્દો વડે.કાવ્યામાં દર્શાવવા પ્રયત્ન કરે છે.હદયમાં જો દર્દ ઉત્પન્ન થયા પછી કાવ્ય રચના થાય,તોજ તે કવિનું કાવ્યશ્રોતાઓ કે વાચક પર અસર કરે છે.હ્રદય સાવ કોરું6 હોય અને જરા દર્દ ઉત્પન્ન થયા વિના કોઈ વિષયનું વર્ણન માત્ર જીભ કે કલમ વડે કાવ્યમાં વર્ણવે ,તો સમજુ શ્રોતા કે વાંચકથી તે કવિની કલ્પનાઓ ગુપ્ત રહી શકતી નથી.કારણ કે અં6તરપટ માંથી જે વાણી પ્રવાહ વહે છે એમાં જાદૂ હોય છે.અને તેજ અન્યના હદયને રસબોળ કરી શકે છે.તેમ લાંબા કાળ સુધી કાવ્યની સંપૂર્ણ  છાપ પાડી શકે છે. 

 (સૌજન્ય:શાઈરી ભાગ-2 પૃ.86 થી 89)

કદી તારા શરણ વચ્ચે કદી આશા કિરણ વચ્ચે

કદી આશા કિરણ વચ્ચે…….મુહમ્મદઅલી વફા

બને છે સર્વે ઘટનાઓ
જિવન વચ્ચે ,મરણ વચ્ચે.

હમેશા દોડતા રહ્યા
ઇચ્છાના હરણ વચ્ચે

કદી વરસી નહીં શક્યા
તરસના આ ઝરણ વચ્ચે.

અને છોડી ગયા આખર
અહીં શૂષ્કેલ રણ વચ્ચે.

વફા રઝળી પડી પ્યાસો
મૃગજળના ચરણ વચ્ચે.

Share this:

ગુલો જે જખમ ને હૈયે ખમે છે……મુહમ્મદઅલી વફા

ચમન મા ફૂલ રંગોળી રમે છે

અને ભમરો શરાબી થૈ ભમે છે

છવાયું છે તિમિર રણમાં હ્રદયના

અને આંખો મહીં યાદો ટમટમે છે .

ફરે ફેર ફૂદડી રોશન પિયાલો

સૂરજ આ ફલક પર ક્યાં આથમે છે.

મહેનતનાં ફળો મીઠાં સદા છે

મળે જો મફત તો સૌને ગમે છે.

વફા એ દુઃખને કંટક ન જાણે

ગુલો જે જખમ ને હૈયે ખમે છે

Share this:

ગુજારે જે શિરે તારે……-બાલાશંકર કંથારિયા

 

ગુજારે જે   શિરે  તારે  જગતનો નાથ તે સ્હેજે

ગણ્યું જે પ્યારું પ્યારાએ અતિ પ્યારું ગણી લેજે

 

દુનિયાની  જૂઠી વાણી વિષે  જો  દુ:ખ વાસે છે

જરાયે  અંતરે  આનંદ  ના  ઓછો  થવા  દેજે

 

કચેરી  માંહી  કાજીનો   નથી  હિસાબ  કોડીનો

જગતકાજી  બનીને  તું  વહોરી  ના પીડા લેજે

 

જગતના  કાચના  યંત્રે  ખરી વસ્તુ નહિ  ભાસે

ન  સારા  કે  નઠારાની  જરાયે   સંગતે  રહેજે

 

રહેજે   શાંતિ  સંતોષે   સદાયે   નિર્મળે   ચિત્તે

દિલે જે  દુ:ખ  કે  આનંદ  કોઈને  નહિ  કહેજે

 

વસે  છે  ક્રોધ  વૈરી  ચિત્તમાં  તેને  તજી  દેજે

ઘડી  જાયે  ભલાઈની  મહાલ્રક્ષ્મી  ગણી  લેજે

 

રહે ઉન્મત્ત સ્વાનંદે  ખરું એ  સુખ  માની  લેજે

પીએ તો શ્રી પ્રભુના પ્રેમનો  પ્યાલો ભરી  લેજે

 

કટુ  વાણી  જો  તું  સુણે  વાણી મીઠી તું કહેજે

પરાઈ   મૂર્ખતા  કાજે   મુખે  ના ઝેર તું  લેજે

 

અરે  પ્રારબ્ધ  તો  ઘેલું  રહે  છે  દૂર માંગે તો

ન  માંગે  દોડતું આવે  ન  વિશ્વાસે  કદી રહેજે

 

અહો શું પ્રેમમાં રાચે? નહિ ત્યાં સત્ય તું પામે!

અરે  તું  બેવફાઈથી   ચડે   નિંદા  તણે  નેજે

 

લહે છે  સત્ય  જે સંસાર  તેનાથી  પરો  રહેજે

અરે એ  કીમિયાની જે મઝા છે  તે પછી કહેજે

 

વફાઈ તો નથી  આખી  દુનિયામાં  જરા દીઠી

વફાદારી  બતાવા  ત્યાં નહિ  કોઈ  પળે જાજે

 

રહી  નિર્મોહી  શાંતિથી રહે  એ સુખ મોટું  છે

જગત બાજીગરીના તું બધા છલબલ જવા દેજે

 

પ્રભુના  નામના  પુષ્પો  પરોવી કાવ્યમાળા તું

પ્રભુની પ્યારી  ગ્રીવામાં  પહેરાવી  પ્રીતે  દેજે

 

કવિરાજા  થયો  શી છે  પછી પીડા તને  કાંઈ

નિજાનંદે હમ્મેશાં  ‘બાલ’ મસ્તીમાં મઝા લેજે

(સૌજન્ય:શબ્દસૃષ્ટિ  જુન 2015પૃ.82 અને પૃ.90)

Share this:

હાથ ઊઠતા નથી દુઆ માટે—-મરીઝ

દર્દ રાખે છે દિલ બધા માટે,

એ સજા છે કવિ થવા માટે.

યાદ માં તારી કે ગુનાહો માં,

કંઈક ઈચ્છું છું ડૂબવા માટે.

દિલ ઊઠી જાય છે એ દુનિયાથી,

હાથ ઊઠતા નથી દુઆ માટે.

કંઈક એ રીતથી ફના થઈએ,

કંઈ ન બાકી રહે ખુદા માટે.

એ શહીદોથી કમ નથી હોતા,

જે જીવી જાય છે ખુદા માટે.

જિંદગી ભીડમાં હતી કિંતુ,

રાહ કરવી પડી કઝા માટે.

જો કવિતા નહીં લખો તો ‘મરીઝ’

કોણ બોલાવશે નશા માટે ..?

કઝા=મૃત્યુ

(સૌજન્ય:આગમન પૃ.64)

Share this:

એવું પણ બને—–બિપિન અગ્રાવત

સંગતિ પ્ર.54

ફેસબૂક પર”ગઝલતો હું લખું”ગ્રુપના મિત્રોનો ગઝલ સંગ્રહ ‘સંગતિ’માં અઢાર ગઝલકારોની છ ગઝલો મળીને કુલ 108 ગઝલો સમાવિષ્ટ થઈ છે.’બઝમેવફા’માં નવમાં શાયર શ્રી બિપિન અગ્રાવતની ગઝલ પોસ્ટ કરતાં ,અહોભાવની લાગણી વ્યકત કરતાં…”સંગતિ’ના મિત્રોનો આભારમાનું છું.

ક્રમે ક્રમે બધા શાયરોની એક એક કૃતિ ફોટા સહિત પ્રકટ કરવાની ઇચ્છા છે.આશા છે ‘સંગતિ’નાં શાયર દોસ્તો એને સ્વીકૃતિ આપશે.

..’બઝમે વફા’ 2 જુન 2016

Share this:

કાશ હમારે વજૂદ પત્થર હોતે—ફ઼લસ્તીની શાયર મહમૂદ દરવેશ

 

જમીન હમ પર તંગ હોતી જા રહી હૈ

હમેં ધકેલ રહી હૈ ઐસી ગલીયોં મેં

જહાં દીવાર સે દીવાર લગતી હૈ

સો ગુજરને કા યહી ઇક રસ્તા હૈ

કિ હમ અપને આજ઼ા (અવયવ) કાટ કર ફેંક દેં

જમીં હમેં ભીંચ રહી હૈ

કાશ હમ ઇસ જમીં પર ઉગી

કોઈ ફ઼સલ હી હોતે

ઇસી મેં ગિરતે , ઇસી સે ઉગ આતે

કાશ જમીન માઁ હોતી

માઁ જૈસી મેહરબાઁ હોતી

કાશ હમારે વજૂદ પત્થર હોતે

ઉનસે આઈને તરાશ કર હમ અપને ખ્વાબોં કા અક્સ બન જાતે

હમને દેખા હૈ ઉન લોગોં કા ચેહરા

જિન કે બચ્ચોં કા ખૂન

અપની રૂહ કે દિફ઼ા કી આખરી જંગ મેં

હમારે હાથોં સે હોગા

હમ ઉનકે બચ્ચોં કા ભી માતમ કરતે હૈં

હમને દેખા હૈ ઉન લોગોં કા ચેહરા

જો હમારે બચ્ચોં કો

ઇસ આખરી પનાહ-ગાહ સે ભી દેશ નિકાલ દેંગે

આખરી સરહદ કે બાદ ભલા કોઈ કહાઁ જાયે

આખરી આસમાન કે બાદ પરિંદે

કિસ જાનિબ પરવાઝ૛ કરેં ?

હવા કે આખરી ઝોંકે કે બાદ

ફૂલ કહાઁ જા કર સાંસ લેં ?

હમ ઇક લહૂ રંગ ચીખ઼ સે દે જાઐંગે

અપને હોને કા સબૂત

હમ અપને ગીતોં કે હાથ કાટ દેંગે

લેકિન હમારા બદન ગાતા હી રહેગા

હમારા મરના યહીં હર હૈ

ઇસી આખરી મુકામ પર૤૤૤૤૤

યહીં પર હમારા ખૂન ઉગાએગા

જ઼ૈતૂન કા દરખ્ત

 

Share this:

મોહ તો શું રાખવો આ નામનો…….હેમંત મદ્રાસી

સાદ દે તું,માત્ર મારા નામનો !

ના જો આવું,માન જે નૈં કામનો !

એ નજરનાં તીર છો ને છોડતી,

છે મને અનુભવ ઘણો સંગ્રામનો !

ના કશું શબરીને જોઈતું હતું,

એને ઇંતેજાર કેવળ રામનો !

માટીનો જો, પ્રેમ હૈયામાં હશે,

માનવી ચોક્કસ હશે એ ગામનો!

દિવ્યતા એમાં છલો છલ છે ,જુઓ !

સાવ નિર્મળ પ્રેમ રાધા-શ્યામનો !

કામ  કરવામાં હું તો માનું ફકત !

ના ,નથી હું પ્યાસો કૈં અકરામનો !

હું તો છું ગઈ કાલના અખબાર શો,

આવતી કાલે કશા  ના કામનો !

ક્યાં ટકી શકવાનું એ કાયમ અહીં?

મોહ તો શું રાખવો આ નામનો !

(સૌજન્ય:ફેસબૂક-  શ્રી હેમંત મદ્રાસી)

Share this:

ચોર ચોકીદાર ભેગા થઈ ગયા…….ખલીલ ધનતેજવી

ચોર ચોકીદાર ભેગા થઈ ગયા.

બે અલગ સંસ્કાર ભેગા થઈ ગયા.

કાફલો રઝળે છે રસ્તામાં હજી,

રાહબર ઘરબાર ભેગા થઈ ગયા.

આંગળીને આંગળી અટકી ગઈ,

વીજળીના તાર ભેગા થઈ ગયા.

આપણે ઘરના રહ્યા ન ઘાટના,

સાધુઓ સંસાર ભેગા થઈ ગયા.

ગરદનો ટૂંકી પડી’તી મંચ પર,

એટલા ફૂલહાર ભેગા થઈ ગયા.

ને ખલીલ અફવાને પાંખો આપવા,

શહેરના અખબાર ભેગા થઈ ગયા.

Share this:

ઉમ્ર કે ક઼િસ્સે મેં થોડી સી જવાની ઔર હૈ– મુનવ્વર રાના

હાં ઇજાઝત હૈ અગર કોઈ કહાની ઔર હૈ

ઇન કટોરોં મેં અભી થોડા સા પાની ઔર હૈ

મઝહબી મઝદૂર સબ બૈઠે હૈં ઉનકો કામ દો

ઇક ઇમારત શહર મેં કાફી પુરાની ઔર હૈ

ખામોશી કબ ચીખ઼ બન જાયે કિસે માલૂમ હૈ

જ઼ુલમ કર લો જબ તિલક યે બેજબાની ઔર હૈ

ખ઼ુશ્ક પત્તે આંખ મેં ચુભતે હૈં કાંટોં કી તરહ

દશ્ત મેં ફિરના અલગ હૈ બાગબાની ઔર હૈ

ફિર વહી ઉક્તાહટેં હોંગી બદન ચૌપાલ મેં

ઉમ્ર કે ક઼િસ્સે મેં થોડી સી જવાની ઔર હૈ

બસ ઇસી એહસાસ કી શિદ્દત ને બૂઢા કર દિયા

ટૂટે ફૂટે ઘર મેં એકક લડકી સિયાની ઔર હૈ

2 Pl.Click the image to read in larger font.

ગુજરાતી ગઝલ કદી મરવાની નથી:આદિલ…..શકીલ કાદરી

Share this:

અવાજના ખેતરની વચ્ચે….આદિલ મન્સૂરી

અવાજના ખેતરની વચ્ચે

મૌન-ચાડિયો ઊભો,

શબ્દો

પીળાં પંખીઓનાં ટોળાં

થઈને આવે,

ગગન પાંખમાં લાવે,

ગોળ ગોળ

ચકારવો લેતાં ઊતરે,

ખરે અર્થનાં પીછાં,

મૌન-ચાડિયો હાથ પ્રસારે

ઊભો

અવાજના ખેતરની વચ્ચે

(સૌજન્ય:સતત પૃ.64)

Share this:

એ અંબર ત્યજી દીધું…….કિસન સોસા

(સૌજન્ય: શબ્દ સૃષ્ટિ  એપ્રીલ 2011 :પ્ર.120 )

Share this:

હાથમાં અંગાર લઈને હું ફરું _ મુહમ્મદઅલી’વફા’

હાથમાં અંગાર લઈને હું ફરું.
ને હ્રદયમાં પ્યાર લઈને હું ફરું.

કોણ તારા નામ પર શીર્ક ચીતરે?
આ જુઓ તલવાર લઈને હું ફરું.

જા કરી લે તું રફૂ તે ઘાવનું,
જિંદગીના તાર લઈને હું ફરું.

તું કરી લે ફેંસલો આ દાવનો
જીત સાથે હાર લઈને હું ફરું.

રાખને તું ફૂલના ગજરા બધા,
ચૂભતા આ ખાર લઈને હું ફરું.

ખોલવી છે આ જીવનની પોટલી
ક્યાં ‘વફા’આ ભાર લઈને હું ફરું?

Share this:

પડઘો ઊગી ગયો……એસ.એસ.રાહી

વાવ્યું હતું મેં મૌન ને પડઘો ઊગી ગયો,

કેડી જવાન થઈ પછી રસ્તોઊગી ગયો.

તારાં અષાઢી આંસુઓ પહોંચ્યાંહશેજ ત્યાં,

મોતીને બદલે છીપમાં દરિયો ઊગી ગયો.

શ્રધ્ધાનો સૂર્યોદય થયો તોફાની નાવમાં,

ધુમ્મસ હતું પ્રગાધ ને તડકો ઊગી ગયો.

અચરજ છે એજ વાતનું જુના તળવને,

કરમાયેલા કમળ મહીં ભમરો ઊગી ગયો.

છેવટે એ ચાર આંખમાં ઝળક્યું’તું સ્મિત જ્યાં,

ખાલી પડેલ ઘોડિયે ઘૂઘરો ઊગી ગયો.

માથા વિહોણું ફરતું હતું મારું આ શરીર,

ઝાકળ લઈ તું આવી તો ચહેરો ઊગી ગયો.

મારી ભીતર ઉજાસ થયો ‘રાહી’ કઈ રીતે,

કાળીએ કામળીમાં શું તમરો ઊગી ગયો?

(‘કવિલોક’,સપ્ટેમ્બર,ઓકટોબર,2011)

Share this:

થાક બેહદ ક્યાં હવે ઠલવાય છે ?………..નિમેષ પરમાર’બેહદ’

સંગતિ:પ્ર.43

ગાલગાગા..ગાલગાગા-ગાલગા( ફાઇલાતુન,ફાઇલાતુન,ફાઇલુન)રમલ છંદ ,11 અક્ષરી.

ફેસબૂક પર”ગઝલતો હું લખું”ગ્રુપના મિત્રોનો ગઝલ સંગ્રહ ‘સંગતિ’માં અઢાર ગઝલકારોની છ ગઝલો મળીને કુલ 108 ગઝલો સમાવિષ્ટ થઈ છે.’બઝમેવફા’માં આઠમાં શાયર શ્રી નિમેષ પરમાર’બેહદ’ની ગઝલ પોસ્ટ કરતાં ,અહોભાવની લાગણી વ્યકત કરતાં…”સંગતિ’ના મિત્રોનો આભારમાનું છું.

ક્રમે ક્રમે બધા શાયરોની એક એક કૃતિ ફોટા સહિત પ્રકટ કરવાની ઇચ્છા છે.આશા છે ‘સંગતિ’નાં શાયર દોસ્તો એને સ્વીકૃતિ આપશે.

..’બઝમે વફા’ 30 એપ્રીલ2016

(સૌજન્ય: નિરીક્ષક 16 એપ્રીલ 2016)

ધર્મનિરપેક્ષ રાષ્ટ્ર માટે પ્રશ્નાર્થ……..ભરત મહેતા

Pl.click the image copy to read in bigger font.

જેનું જીવન ધૂપસળી છે

અંત લગી એ જાતે બળી છે

કેમ સુરાલય ગર્વ કરે ના

પીતાં પીતાં  આંખ ઢળી છે

દર્દની એક સલ્તનત કાયમ કરી, ચાલ્યા જશું !…શૂન્ય પાલનપુરી

પ્રેમ આંખે રૂપના દર્શનકરી, ચાલ્યા જશું !

દ્ર્ષ્ટિ પથ પર દિવ્યતાઓ પાથરી, ચાલ્યા જશું !

 મ્હેકશે વેરાનીઓ એક દી ગુલશન બની,

રંગ ને ખુશ્બૂનાં કામણ કરી, ચાલ્યા જશું !

કાળ પર કરશું હકુમત ચાંદ-સૂરજના કસમ,

દર્દની એક સલ્તનત કાયમ કરી, ચાલ્યા જશું !

પૂજશે પગલાં જમાનો એ દિવસ પણ આવશે,

સત્યના પંથે અટૂલા ડગા ભરી, ચાલ્યા જશું !

મસ્જિદો ને મંદિરો કરશે હૃદય-ભેદી વિલાપ

જ્યારે મૈખાનું અમે ખાલી કરી,ચાલ્યા જશું !

પાડશે ચૌદે ભવન પડઘા અમારા શબ્દના,

શૂન્ય એ તાકાત વાણીમાં ભરી,ચાલ્યા જશું !

 

                 (સૌજન્ય:શૂન્યની સૃષ્ટિપૃ.309)

(સૌજન્ય:ઘટા પૃ.73)

મેં મારું લોહી બાળીને જીવનદીપક જલાવ્યો છે…… બરકત વિરાણી ‘બેફામ’

બગીચો મેં હજારો ફૂલનો એમાં બનાવ્યો છે,

તમે મારા હ્રદયમાં એક જે કાંટો લગાવ્યો છે…

 

ભલું હો સિતમગરનું મને જેણે રડાવ્યો છે,

કે મારો ભવ મેં આસુંની ચમકથી ઝગમગાવ્યો છે…

 

કરૂણતા તો જુઓ કે હું જ ખુદ ભૂલો પડેલો છું,

નહીં તો અહીંથી કંઇકને રસ્તો બતાવ્યો છે…

 

જગતના ઝંઝાવાતો ઓલવી શકશે નહીં એને,

મેં મારું લોહી બાળીને જીવનદીપક જલાવ્યો છે…

 

છે એક જ દુઃખ કે મિત્રોએ મને રડવા નથી દીધો,

મિટાવ્યો છે મને તો હસતો રાખીને મિટાવ્યો છે મને…

 

હવે આ મારી પાગલતા ખૂબી દેખાય છે એની,

મને એણે ફક્ત આઘાત આપીને હસાવ્યો છે…

 

ઉડાડે ધૂળ મારા નામ પર જ્યારે કોઇ બેફામ,

સમજજો કે મને એણે જ માટીમાં મિલાવ્યો છે…

Share this:

લાગણીઓને પલળવાનું કહો……. આદિલ મન્સુરી

 

પાંપણોને સહેજ ઢળવાનું કહો.

સ્વપ્નને ક્યારેક ફળવાનું કહો.

 

ચોકમાં આવીને મળવાનું કહો

લાગણીઓને પલળવાનું કહો.

 

દર્પણોમાંથી નીકળવાનું કહો

આ પ્રતિબિંબોને છળવાનું કહો.

 

લો સપાટી પર બરફ જામી રહ્યો

આ સમુદ્રોને ઉકળવાનું કહો.

 

સાંજ પડવાની પ્રતિક્ષા છે બધે

હા કહો, સૂરજને ઢળવાનું કહો.

 

ભાર ઝાકળનો કળીની પાંપણે

પથ્થરોને પણ પલળવાનું કહો.

 

ભસ્મ પણ ઊડી ગઈ મૃતદેહની

આ પવનને પાછા વળવાનું કહો.

 

પૃથ્વીને ઘેરીને બેઠી ક્યારની

આ અમાસોને પ્રજળવાનું કહો.

 

મૌન કે વાણીને ‘આદિલ’ છેવટે

જે અકળ છે એને કળવાનું કહો.

16મી ઑગષ્ટ 2002,નોર્થ બર્ગન

(સૌજન્ય:ગઝલના આયના ઘરમાં પૃ.149)

Share this:

‘સાહિત્ય રત્ન’..ગુણવંત શાહ ?…ભરત મહેતા

એ આંખથી જ્યારે પ્રથમ પણ વાત થઈ હશે.

વરસો પછી જ્યાં એક મૂલાકાત થઈ હશે……મુહમ્મદઅલી વફા

બિસ્મિલના હૈયા ઉપર તો ઘાત થઈ હશે.

બે દેહ એકજ રૂહ થઈ પીગળી ગયા હશે,

વરસો પછી જ્યાં એક મૂલાકાત થઈ હશે.

ડૂબી ગયા તો યે છ્તાં ભીનો થયો ન હોઠ,

મૃગ જળ તણાં રણમાં યકીનન રાત થઈ હશે.

 

સાથે રહી શક્યાં નહીં આદમના બાળકો

ને કાફલાઓની અહિ શરૂઆત થઈ હશે.

 

મઝલૂમ તો હારી ગયો ન્યાયાલયે અહીં,

મુજરિમ તને ગણવા સતત રજૂઆત થઈ હશે.

 

આ વાત નહિ તો ક્યાં ‘કદી’ચર્ચાત અહિ વફા,

ચૌટે અને ચોરે બધે પંચાત થઈ હશે.

હવે ચાલતું રોજ આ વ્યાપાર જેવું

કરે કોણ અહિયાં હવે પ્યાર જેવું…….મુહમ્મદઅલી વફા

કરે કોણ અહિંયાં  હવે પ્યાર જેવું.

ન સાકી હવે એ ન વેડફતાં  એને,

ન કો મયકદે છે તલબગાર જેવું.

મહેકી ઊઠ્યો છે હવે બાગ દિલનો,

કદમ કોઈ ભરતું  શરમસાર જેવું.

સતત આંખ ચોંટી ગઈ આસમાને,

કણસ્યા કરે કોઈ લાચાર જેવું.

નજરથી થતી’તી જિગરની યે હોળી,

નયન માં હવે ક્યાં  કંઈ ધાર જેવું ?

‘વફા”તલબ માફી તણી લઈ હું  આવ્યો,

હસું છું  જુઓ ને ગુનેગાર જેવું.

‘વફા’આ ગરીબુલ વતન માં રઝળતે !

હતે કંઈ અમારું  ય ઘરબાર જેવું.

Share this:

તમારા દ્વાર પર ભટકયા કરે છે પ્યાસનું ટોળું——-મુહમ્મદઅલી વફા

જુઓ ઉપર ને ઉપર જાય છે આ આભનું ટોળું

અને એકી ટગે નિરખી રહ્યું છે આશનું ટોળું.

હવે હું કઈ રીતે આ ભીડમાં મારો સ્વર શોધું

ખરે છે માણસો ના રૂપમાં કો શ્વાસનું ટોળું.

સ્વજન મિત્રોને સ્નેહીઓ ભલા જઈ શોધવા ક્યાંથી

જુઓ ને આવજો માં ખદબદે છે હાથનું ટોળું.

તમે મેકઅપ કરો છો કે ઉગાડો રૂપની ખેતી

કહીં ઊગી ન નીકળે ગાલ પર આ આંખનું ટોળું.

તમે સાકી પરબ આ ઝાંઝવાની લઈને ક્યાં બેઠાં

તમારા દ્વાર પર ભટકયા કરે છે પ્યાસનું ટોળું.

ઘણું ઊડવાની હોડોમાં ગયા ચહેરા બધા ભૂલી

જુઓ આકાશમાં પંખી ઊડે કે પાંખનું ટોળું.

‘વફા’ચંપા તણા ફૂલો તમે વાવીને શું કરશો

ભ્રમર આવી નહીં શકશે ને ફરશે નાગનું ટોળું.

Share this:

પાનખર આવી ,ખરે છે ઝાડવાં….હેમાંગ નાયક

સૌજન્ય:સંગતિ:પૃ.38

ગાલગાગા..ગાલગાગા-ગાલગા

ફેસબૂક પર”ગઝલતો હું લખું”ગ્રુપના મિત્રોનો ગઝલ સંગ્રહ ‘સંગતિ’માં અઢાર ગઝલકારોની છ ગઝલો મળીને કુલ 108 ગઝલો સમાવિષ્ટ થઈ છે.’બઝમેવફા’માં સાતમાં શાયર શ્રી હેમાંગ નાયકની ગઝલ પોસ્ટ કરતાં ,અહોભાવની લાગણી વ્યકત કરતાં…”સંગતિ’ના મિત્રોનો આભારમાનું છું.
ક્રમે ક્રમે બધા શાયરોની એક એક કૃતિ ફોટા સહિત પ્રકટ કરવાની ઇચ્છા છે.આશા છે ‘સંગતિ’નાં શાયર દોસ્તો એને સ્વીકૃતિ આપશે.
..બઝમે વફા

Share this:

વે મુસલમાન થે , ઔર પુકારતે રહે હિન્દૂ! હિન્દૂ!! હિન્દૂ!!!—- -દેવી પ્રસાદ

Posted on January 7, 2016 by Hindi Muslims

વે મુસલમાન થે
કહતે હૈં વે વિપત્તિ કી તરહ આએ
કહતે હૈં વે પ્રદૂષણ કી તરહ ફૈલે
વે વ્યાધિ થે
બ્રાહ્મણ કહતે થે વે મલેચ્છ થે
વે મુસલમાન થે
ઉન્હોંને અપને ઘોડ઼ે સિન્ધુ મેં ઉતારે
ઔર પુકારતે રહે હિન્દૂ! હિન્દૂ!! હિન્દૂ!!!
બડ઼ી જાતિ કો ઉન્હોંને બડ઼ા નામ દિયા
નદી કા નામ દિયા
વે હર ગહરી ઔર અવિરલ નદી કો
પાર કરના ચાહતે થે
વે મુસલમાન થે લેકિન વે ભી
યદિ કબીર કી સમઝદારી કા સહારા લિયા જાએ તો
હિન્દુઓં કી તરહ પૈદા હોતે થે
ઉનકે પાસ બડ઼ી-બડ઼ી કહાનિયાઁ થીં
ચલને કી
ઠહરને કી
પિટને કી
ઔર મૃત્યુ કી
પ્રતિપક્ષી કે ખ઼ૂન મેં ઘુટનોં તક
ઔર અપને ખ઼ૂન મેં કન્ધોં તક
વે ડૂબે હોતે થે
ઉનકી મુટ્ઠિયોં મેં ઘોડ઼ોં કી લગામેં
ઔર મ્યાનોં મેં સભ્યતા કે
નક્શે હોતે થે
ન! મૃત્યુ કે લિએ નહીં
વે મૃત્યુ કે લિએ યુદ્ધ નહીં લડ઼તે થે
વે મુસલમાન થે
વે ફ઼ારસ સે આએ
તૂરાન સે આએ
સમરકન્દ, ફ઼રગ઼ના, સીસ્તાન સે આએ
તુર્કિસ્તાન સે આએ
વે બહુત દૂર સે આએ
ફિર ભી વે પૃથ્વી કે હી કુછ હિસ્સોં સે આએ
વે આએ ક્યોંકિ વે આ સકતે થે
વે મુસલમાન થે
વે મુસલમાન થે કિ યા ખ઼ુદા ઉનકી શક્લેં
આદમિયોં સે મિલતી થીં હૂબહૂ
હૂબહૂ
વે મહત્ત્વપૂર્ણ અપ્રવાસી થે
ક્યોંકિ ઉનકે પાસ દુખ કી સ્મૃતિયાઁ થીં
વે ઘોડ઼ોં કે સાથ સોતે થે
ઔર ચટ્ટાનોં પર વીર્ય બિખ઼ેર દેતે થે
નિર્માણ કે લિએ વે બેચૈન થે
વે મુસલમાન થે
યદિ સચ કો સચ કી તરહ કહા જા સકતા હૈ
તો સચ કો સચ કી તરહ સુના જાના ચાહિએ
કિ વે પ્રાયઃ ઇસ તરહ હોતે થે
કિ પ્રાયઃ પતા હી નહીં લગતા થા
કિ વે મુસલમાન થે યા નહીં થે
વે મુસલમાન થે
વે ન હોતે તો લખનઊ ન હોતા
આધા ઇલાહાબાદ ન હોતા
મેહરાબેં ન હોતીં, ગુમ્બદ ન હોતા
આદાબ ન હોતા
મીર મક઼દૂમ મોમિન ન હોતે
શબાના ન હોતી
વે ન હોતે તો ઉપમહાદ્વીપ કે સંગીત કો સુનનેવાલા ખ઼ુસરો ન હોતા
વે ન હોતે તો પૂરે દેશ કે ગુસ્સે સે બેચૈન હોનેવાલા કબીર ન હોતા
વે ન હોતે તો ભારતીય ઉપમહાદ્વીપ કે દુખ કો કહનેવાલા ગ઼ાલિબ ન હોતા
મુસલમાન ન હોતે તો અટ્ઠારહ સૌ સત્તાવન ન હોતા
વે થે તો ચચા હસન થે
વે થે તો પતંગોં સે રંગીન હોતે આસમાન થે
વે મુસલમાન થે
વે મુસલમાન થે ઔર હિન્દુસ્તાન મેં થે
ઔર ઉનકે રિશ્તેદાર પાકિસ્તાન મેં થે
વે સોચતે થે કિ કાશ વે એક બાર પાકિસ્તાન જા સકતે
વે સોચતે થે ઔર સોચકર ડરતે થે
ઇમરાન ખ઼ાન કો દેખકર વે ખ઼ુશ હોતે થે
વે ખ઼ુશ હોતે થે ઔર ખ઼ુશ હોકર ડરતે થે
વે જિતના પી૦એ૦સી૦ કે સિપાહી સે ડરતે થે
ઉતના હી રામ સે
વે મુરાદાબાદ સે ડરતે થે
વે મેરઠ સે ડરતે થે
વે ભાગલપુર સે ડરતે થે
વે અકડ઼તે થે લેકિન ડરતે થે
વે પવિત્ર રંગોં સે ડરતે થે
વે અપને મુસલમાન હોને સે ડરતે થે
વે ફ઼િલીસ્તીની નહીં થે લેકિન અપને ઘર કો લેકર ઘર મેં
દેશ કો લેકર દેશ મેં
ખ઼ુદ કો લેકર આશ્વસ્ત નહીં થે
વે ઉખડ઼ા-ઉખડ઼ા રાગ-દ્વેષ થે
વે મુસલમાન થે
વે કપડ઼ે બુનતે થે
વે કપડ઼ે સિલતે થે
વે તાલે બનાતે થે
વે બક્સે બનાતે થે
ઉનકે શ્રમ કી આવાજ઼ેં
પૂરે શહર મેં ગૂઁજતી રહતી થીં
વે શહર કે બાહર રહતે થે
વે મુસલમાન થે લેકિન દમિશ્ક ઉનકા શહર નહીં થા
વે મુસલમાન થે અરબ કા પૈટ્રોલ ઉનકા નહીં થા
વે દજ઼લા કા નહીં યમુના કા પાની પીતે થે
વે મુસલમાન થે
વે મુસલમાન થે ઇસલિએ બચકે નિકલતે થે
વે મુસલમાન થે ઇસલિએ કુછ કહતે થે તો હિચકતે થે
દેશ કે જ઼્યાદાતર અખ઼બાર યહ કહતે થે
કિ મુસલમાન કે કારણ હી કર્ફ઼્યૂ લગતે હૈં
કર્ફ઼્યૂ લગતે થે ઔર એક કે બાદ દૂસરે હાદસે કી
ખ઼બરેં આતી થીં
ઉનકી ઔરતેં
બિના દહાડ઼ મારે પછાડ઼ેં ખાતી થીં
બચ્ચે દીવારોં સે ચિપકે રહતે થે
વે મુસલમાન થે
વે મુસલમાન થે ઇસલિએ
જંગ લગે તાલોં કી તરહ વે ખુલતે નહીં થે
વે અગર પાઁચ બાર નમાજ઼ પઢ઼તે થે
તો ઉસસે કઈ ગુના જ઼્યાદા બાર
સિર પટકતે થે
વે મુસલમાન થે
વે પૂછના ચાહતે થે કિ ઇસ લાલકિલે કા હમ ક્યા કરેં
વે પૂછના ચાહતે થે કિ ઇસ હુમાયૂં કે મક઼બરે કા હમ ક્યા કરેં
હમ ક્યા કરેં ઇસ મસ્જિદ કા જિસકા નામ
કુવ્વત-ઉલ-ઇસ્લામ હૈ
ઇસ્લામ કી તાક઼ત હૈ
અદરક કી તરહ વે બહુત કડ઼વે થે
વે મુસલમાન થે
વે સોચતે થે કિ કહીં ઔર ચલે જાએઁ
લેકિન નહીં જા સકતે થે
વે સોચતે થે યહીં રહ જાએઁ
તો નહીં રહ સકતે થે
વે આધા જિબહ બકરે કી તરહ તકલીફ઼ કે ઝટકે મહસૂસ કરતે થે
વે મુસલમાન થે ઇસલિએ
તૂફ઼ાન મેં ફઁસે જહાજ઼ કે મુસાફ઼િરોં કી તરહ
એક દૂસરે કો ભીંચે રહતે થે
કુછ લોગોં ને યહ બહસ ચલાઈ થી કિ
ઉન્હેં ફેંકા જાએ તો
કિસ સમુદ્ર મેં ફેંકા જાએ
બહસ યહ થી
કિ ઉન્હેં ધકેલા જાએ
તો કિસ પહાડ઼ સે ધકેલા જાએ
વે મુસલમાન થે લેકિન વે ચીંટિયાઁ નહીં થે
વે મુસલમાન થે વે ચૂજે નહીં થે
સાવધાન!
સિન્ધુ કે દક્ષિણ મેં
સૈંકડ઼ોં સાલોં કી નાગરિકતા કે બાદ
મિટ્ટી કે ઢેલે નહીં થે વે
વે ચટ્ટાન ઔર ઊન કી તરહ સચ થે
વે સિન્ધુ ઔર હિન્દુકુશ કી તરહ સચ થે
સચ કો જિસ તરહ ભી સમઝા જા સકતા હો
ઉસ તરહ વે સચ થે
વે સભ્યતા કા અનિવાર્ય નિયમ થે
વે મુસલમાન થે અફ઼વાહ નહીં થે
વે મુસલમાન થે
વે મુસલમાન થે
(Courtesy:Muslim India)

Share this:

ખરેલા પાંદડા પર કેટલી વાતો લખી હશે – મુહમ્મદઅલી વફા

ખરેલા પાંદડા પર કેટલી વાતો લખી હશે.
હવાની આંગળી શું સાવ કંઈ છાની રહી હશે.

બધા આ ઓસ બિઁદુઓ નકામાં થૈ વહી જાતે,
એ મોતી ઝીલવા કાજે ગુલે છાતી ધરી હશે.

જરા શીરા અને ધમની તણા ધબકાર ને પૂછો;
તમે જે વાવણી એ આગની હૈયે કરી હશે.

કચકડામા મઢું લાવી છ્બી તારી હવે ક્યાંથી;
કદી જે પાંપણોની પોયણીમાં જઈ ઢળી હશે.

હતો તું સાવ હૈયાના સમીપે શ્વાસના સરખો;
છતાં દીવાનગી મારી “વફા”ક્યાં ક્યાં ભમી હશે.

(કોને મળું?:135)

Share this:

થોડું ચિંતંન થોડું મંથન…….મુસાફિર પાલનપુરી

(સૌજન્ય:નિરીક્ષક 16 ફેબ્રુ.2016)

Share this:

આપ્યાં એકાંત રાત્રિએ….ન્હાનાલાલ દલપતરમ કવિ

(સૌજન્ય:શબ્દસૃષ્ટિ  ડિસેમ્બર201૫પૃ.65)

Share this:

ક્વોટેબલ ક્વોટ્સ….. ચંદ્રકાંત બક્ષી

– કેટલાક કાયદેસર જન્મે છે. કેટલાક જન્મતારીખો સિદ્ધ કરે છે, કેટલાક પર જન્મતિથિઓ થોપી દેવામાં આવે છે.

– દરેક માણસે પોતાનો જ એક બગીચો બનાવવો પડે છે. બીજી સંસ્કૃતિઓમાંથી પૌધા લાવીને વાવવા પડે છે. મનુષ્યત્વ નામનું રસાયણ સમજાતું જાય છે. જન્મ અને કિસ્મત, હાઈડ્રોજન અને ઑક્સિજનની જેમ પ્રમાણસર મળે છે અને જીવનના પાણીનું એક બિંદુ બંધાય છે.

– સ્ત્રીના નિતંબો જોઈને આધ્યાત્મિક આનંદ થવો મારે માટે શક્ય નથી, શરાબનો ગ્લાસ જોઈને બ્રહ્મની કલ્પના કરવી મારે માટે શક્ય નથી. આજે પણ શુદ્ધ ગાંધીવાદી સફેદ એનેમિક મહિલા સાથે વાત કરવા કરતાં હું કામવાળી સાથે વાત કરવી વધારે પસંદ કરું છું.

– ગુજરાતમાં રમતગમતના મંત્રી થવું અઘરું કામ છે, સેન્ટર ફોરવર્ડને ગોલકીપિંગ સોંપવા જેવું. ગુજરાતીઓ અને ફૂટબૉલને પાસે લાવવા એ સસલાને ઘોડાનું માંસ ખવડાવવા જેવું કે આંબલી ઉપર કેરી ઉગાડવા જેવું કે બાબુ જશભાઈ પટેલને જીન્સ પહેરાવવા જેવું કે ઉપેન્દ્ર ત્રિવેદીને માયકલ જેક્સનની જેમ બ્રેક-ડાન્સ કરાવવા જેવું કે એથી પણ કઠિન કામ છે.

– હિન્દી ફિલ્મી નટોની લેટેસ્ટ ધર્મપત્ની કે અધર્મપત્ની કોણ છે એનો ટ્રેક-રેકર્ડ રાખવા માટે મિલ્ખા સિંઘ કે પી.ટી. ઉષા જેટલી ઝડપ જોઈએ !

– ખૂબસૂરતી અથવા સૌંદર્ય કામચલાઉ આકર્ષણ છે અને બહુ જલદી બોરિયત લાવી શકે છે. હનીમૂનની ત્રીજી સવારથી સૌંદર્ય એક આદત બનવાની શરૂઆત થઈ જાય છે. આકર્ષણની રાસાયણિક પ્રક્રિયા સમજવામાં તર્ક બહુ કામ આવતો નથી.

– લંડનમાં ઘરગૃહસ્થ પૂછે છે: ચા પીશો? મુંબઈમાં આ પ્રશ્ન: ચા પીઓ છો ને? … અને અમદાવાદમાં આ પ્રશ્ન વિનોદ ભટ્ટ દ્વારા કેવી રીતે પુછાય : ચા પીશું, વહાલા? અમદાવાદમાં “વહાલા” શબ્દ 65 ટકા રાજનીતિક અને 35 ટકા આર્થિક છે!

– ભારતમાં પહેલાં બે જન્મકુંડળીઓના મંગળ પ્રેમ કરી લે છે, પછી મનુષ્યો પ્રેમ કરે છે. મજાકમાં કહીએ તો લગ્ન કાગળના બે ટુકડાઓ વચ્ચે નક્કી થાય છે.

– કહેવાય છે કે જવાન રહેવા માટે બે વસ્તુઓ જરૂરી છે: નિર્દોષતા અને આશ્ચર્ય ! બાળકોમાં આ બંને ગુણ હોય છે. મોટી ઉંમરે માણસમાં હોશિયારી આવી જાય છે. એની નિર્દોષતા ચાલી જાય છે. હોશિયાર માણસ પાસે બધા પ્રશ્નોના ઉત્તરો હોય છે, અને એને કોઈ બાબતનું આશ્ચર્ય કે વિસ્મય રહેતું નથી. બાળક પાસે પ્રશ્નો હોય છે, હોશિયારો પાસે જવાબો હોય છે. નિર્દોષતામાંથી જ આશ્ચર્ય પ્રકટ થાય છે અને આશ્ચર્ય પ્રશ્નો ઊભા કરે છે. મોટી ઉંમરે પ્રશ્નો થતા રહે એ જવાનીનું લક્ષણ છે.

– અમેરિકામાં વૉશિંગ્ટનમાં કેટલાંક વૃક્ષો સ્વચ્છ લાગે એ માટે એમને નિયમિત પાણીથી ધોવાય છે! અને રશિયામાં ઊંચાં ઝાડોની ઉપરની ઘટાઓ ટ્રીમ કરીને ઘુમ્મટના આકારની બનાવેલી મેં જોઈ છે! આપણે જે રીતે લૉનને આકાર આપીએ એ રીતે એ લોકો ઊંચાં વૃક્ષોને આકાર આપે છે…! આ કઈ રીતે નિયમિત કરી શકાતું હશે એ હિંદુસ્તાની કે ગુજરાતી દિમાગ માટે સમજવું જરા મુશ્કેલ છે! આપણે ત્યાં કોઈએ રેલવે સ્ટેશનોને, લોખંડના થાંભલાઓને રંગ થતા જોયા છે?

– ગુડ્ઝનો ડબ્બો ડી-લક્ષ ટ્રેનમાં જોડાવાથી કુપ (coupe) બનતો નથી. એ ગુડ્ઝનો ડબ્બો જ રહે છે. સાહિત્ય પરિષદમાં બગાસાં ખાતાં બેસી જવાથી કોઈ ગુજરાતી લેખક બન્યો નથી. જેમ બૂઢાનું નામ બચુભાઈ પાડવાથી એ કુમાર બની જતો નથી એમ જ પરિષદના મંચ પરથી ઊછળીને પાંચ મિનિટ બોલી લેવાથી લેખક ક્રાન્તિકારી બનતો નથી. એ લેખક પણ બનતો નથી! કાગડાની ભાષા જેમ બીજો કાગડો સમજી શકે એમ ગુજરાતી વિદ્વાનની ભાષા ગુજરાતી વિદ્વાન જ સમજે – પ્રોફેસરી કાકારવની આ ગમ્મત છે અને એ સાહિત્ય પરિષદમાં સાંભળવા મળે છે. સિંહની ગર્જના બધા જ સમજી શકે, એનું ભાષ્ય ન આપવું પડે.

– જવાની અને બુઢાપાની મારી વ્યાખ્યા સ્પષ્ટ છે : જ્યારે દવા કરતાં દારૂનો ખર્ચ વધારે હોય ત્યારે જવાની સમજવી અને જ્યારે દારૂ કરતાં દવાનો ખર્ચ વધી જાય ત્યારે સમજવું કે બુઢાપો આવી ગયો છે…!

– ઈતિહાસમાં દરેક સમાજમાં સ્ત્રી રાજનીતિની સાથે જ રહી છે, અને એણે રૂપ અને સેક્સને અસ્ત્ર અને શસ્ત્ર તરીકે વાપર્યાં છે. જે હાથથી ફેંકવામાં આવે છે એ હથિયાર અસ્ત્ર છે (રૂપ) અને જે પોતાની પાસે રાખીને વાપરવામાં આવે છે એ હથિયાર શસ્ત્ર (સેક્સ) છે.

– જે લેખકને છાશ પચતી નથી અને રોજ રાત્રે ત્રણ જાતના જુલાબો લેવા પડે છે એ સલાહ આપે છે તગડા કેમ થવું? અને વર્ષમાં સાડા સાત મહિના શરદીથી છીંકાછીંક કરતાં વાચકો આ લેખકોને વાંચે છે, અને આપણને કહી પણ જાય છે કે શિયાળામાં એરંડિયાનું સેવન ગુણકારી છે.

– ગુજરાતી વિવેચન એક ટ્રેજિક માસ્તરી રમત થઈને રહી ગયું છે, 45 મિનિટના પીરિયડ જેવું એકવિધ અને નિરસ. તમે બધા, પ્રોફેસર-વિવેચકો, ઊંધું ટેલિસ્કોપ રાખીને સાહિત્યની પરીક્ષા કરી રહ્યા છો. તમે અન્યાય થયેલા બાળકના આંસુની ‘સ્પેસિફિક ગ્રેવિટી’ માપવા માંગો છો, રેસીપી બુકમાં માની રોટલીની મીઠાશ શોધી રહ્યા છો, ઔરતની છાતીના દૂધના બજારભાવ કાઢી રહ્યા છો, મશીનોથી કરોળિયાનાં જાળાં ગૂંથવાની કોશિશ કરો છો. આ ‘ટ્રેજીકોમેડી’ ગુજરાતના જવાન વિદ્વાનોની છે, એવું મને લાગ્યા કરે છે.

– જેમ કિશોરમાંથી કુમારમાંથી જવાન થવાય છે એમ સોફ્ટ ડ્રિંક્સમાંથી બિયર પર થઈને વ્હીસ્કી તરફ જવાય છે, એવો શરાબશાસ્ત્રનો નિયમ છે!

– ઈંગ્લંડમાં પાર્લમેન્ટના મકાનમાં પ્રવેશ કરવો હોય તો જોવાનું કે ઈંગ્લંડનો યુનિયન જેક ધ્વજ ઉપર લહરાઈ રહ્યો છે કે નહીં. જો ધ્વજ ફરકતો હોય તો પાર્લમેન્ટ સેશનમાં છે. ન હોય તો રજા છે. એટલે બહારથી ખબર પડી જાય છે કે પાર્લમેન્ટ ચાલી રહી છે કે નહીં. આપણે ત્યાં ગાંધીનગરમાં કેન્ટીનમાં છોકરાંને જલેબી-ગાંઠિયાનો ઑર્ડર આપતી વખતે પૂછી લેવાનું: “પોરિયા! આજકાલ સરકાર ચાલે છે કે?’ અને પોરિયો જો ઉત્તર આપે કે “હોવે…!” તો પછી કોઈ ધારાસભ્યની આરાધના કરવાની.

– આત્મકથા એવી હોવી જોઈએ જેમાં કંઈક બનવું જોઈએ. જીવન જિવાયું છે એ દેખાવું જોઈએ. બાકી તો માર્ક ટ્વેઈને લખ્યું છે એમ ઘણાખરાના જીવન વિશે એક જ વાક્ય લખી શકાય: એ 30 વર્ષે જન્મ્યો અને 60 વર્ષે દફન થયો…

– આપણા મહાન કવિઓ, નાટ્યકારો, મહાન ગાયકોનાં નામો આપણી પાસે છે પણ મહાન શિલ્પીઓ કે મહાન સ્થપતિઓનાં નામોથી આપણે અપરિચિત છીએ. પથ્થર કે આરસ પર કામ કરનારો શૂદ્ર હતો એ કારણ હશે? કે પછી આપણી સંસ્કૃતિ જ ધનપૂજક છે અને કલાપૂજક નથી? પશ્ચિમમાં આવું નથી.

– ધાર્મિક કથાઓ અને પ્રવચનો લોકપ્રિય હોવાનું એક કારણ એ છે કે લોકો નિરક્ષર છે. જે સ્ત્રીને વાંચતાં આવડતું નથી એને માટે કથા સાંભળવા બેસી જવું એ બીજો શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે! જેમને થોડું પણ વાંચતાં આવડે છે એમને ક્યારેક વાંચવાનો કંટાળો આવે છે અને જેમને ઘણું વાંચતા આવડે છે એમને વાંચવા માટે પુસ્તકો મળતાં નથી!

– દરેક ધાર્મિક ગુરુ કે ગોડમેન મહાન વક્તા હોય છે. એ એના ધંધા માટે જરૂરી છે, જેમ હાઈકોર્ટના વકીલ પાસે સરસ અંગ્રેજી હોવું જરૂરી છે એમ!

– ગુજરાતી ફિલ્મો વિકલાંગ જ રહી, પચ્ચીસ વર્ષો થયાં, પચાસ વર્ષો થયાં પણ સરકારી બોટલમાંથી ડબલ ટોન્ડ દૂધ દિવસમાં ચાર વાર પીવાની એની આદત છૂટી જ નહીં. આટલા ગમાર હીરો અને આટલી ગંદી હીરોઈનોને વર્ષો સુધી જોયા કરનારી પ્રજા કેવી હશે? જગતના જાડિયા હીરો લોકો જોવા હોય તો ગુજરાતી ફિલ્મો જોવી જોઈએ. ગુજરાતી ફિલ્મો એના વજનથી, સરકારી ઈનામોના વજનથી, હીરો લોકોના ડેડ-વેઈટથી ડૂબી ગઈ. પણ પ્રજાના મનની જલસપાટીમાં ગ્લાનિ કે વેદનાનું એક પણ સ્પંદન આવ્યું નહીં.

– સરસ્વતીચંદ્ર મને કોઈ દિવસ બહુ મહાન કૃતિ લાગી જ નથી. એ મને ફોસિલ લાગી છે. ફોસિલ એટલે અશ્મિયુગનું ઉત્ખનન કરીને પ્રાપ્ત કરેલું એકાદ હાડકું, એકાદ દાંત, એકાદ જડબાનો ટુકડો, જેના પરથી એ કાલખંડના પૂરા મનુષ્યપ્રાણીનું હું કલ્પનાચિત્ર સર્જી શકું છું. ફોસિલ ઈતિહાસથી પૂર્વ પરા-ઈતિહાસ અને એથી પણ પૂર્વ પ્રાગૈતિહાસિકનું હોઈ શકે છે. ફોસિલનું ઐતિહાસિક મહત્ત્વ છે, ભૂસ્તરીય મહત્ત્વ છે, નૃવંશીય મહત્ત્વ છે. ગોવર્ધનરામ મારે માટે ગુજરાતી નવલકથાનું પ્રથમ ચરણ છે, પણ સરસ્વતીચંદ્ર એ શ્રેષ્ઠ નવલકથા નથી, આજની શ્રેષ્ઠ નવલકથા નથી. ગુજરાતી સાહિત્યની સર્વકાલીન ન ભૂતો ન ભવિષ્યતિ નવલકથા મને લાગી નથી.

– સાહિત્ય સાહિત્ય હોય છે, સારું હોય છે અથવા ખરાબ હોય છે, એ દલિત કે લલિત હોતું નથી. ભાટિયા પ્રેમ કે વાઘરી દોસ્તી કે આદિવાસી આંસુ કે જૈન હાસ્ય કે પાટીદાર દુશ્મની જેવું કંઈ હોય તો મને ખબર નથી. માતૃપ્રેમ કે વફાદારી કે ઉલ્લાસ કે નિર્દોષતા કે વીરત્વને જાતિવાચક કે સમૂહવાચક વિશેષણો લગાવવાની જરૂર નથી.

– જોષી અને વૈજ્ઞાનિકનો મારી દ્રષ્ટિએ ફરજ એક જ છે. જોષી ક્યારેય ભૂલ કરતો નથી, વૈજ્ઞાનિક ભૂલો કરતો રહે છે અને આસમાનના ગ્રહોને સ્પર્શી આવે છે. જોષી કાગળ ઉપર ચોકડીઓ કરીને આકાશના ગ્રહો સાથે રમ્યા કરે છે! શૂન્ય ચોકડીની રમત કદાચ જન્મકુંડળીઓ પરથી જ આવી હશે, નવરા જોષીઓની સામે પડેલી જન્મકુંડળીઓમાંથી.

– વિજ્ઞાન અને કલાનો એક ફરક છે. કલામાં મારા પૂર્વજ અને મારી વચ્ચે માત્ર એક ભાવનાત્મક સંબંધ છે, જે બિંદુ પર અટકે છે ત્યાંથી મારે શરૂ કરવાનું નથી. મારું આરંભબિંદુ અને મારું અંતબિંદુ મારા જીવનની જેમ મારાં પોતાનાં છે. વિજ્ઞાનની દુનિયામાં એક આઈનસ્ટાઈનની પાછળ એક ન્યુટન જરૂર રહેલો છે. ન્યુક્લીઅર પાવર કે સૌરઊર્જા કે વિદ્યુતની પાછળ કોલસો છે અને કોલસાના પહેલાં લાકડું ઊર્જાનો સ્ત્રોત હતું. વિજ્ઞાન એક પરંપરા છે, કલા અંશત: એક પ્રણાલિકાનું ભંજન છે. કલામાં ભૂલ નામનો શબ્દ બાહ્ય છે, બહુ સાંદર્ભિક પણ નથી. વિજ્ઞાનમાં ભૂલ એ બુનિયાદ છે અને ગુંબજ છે. ભૂલ એક સહાયક શબ્દ છે.

– અમેરિકામાં રાષ્ટ્રપતિ કૅનેડીએ કહ્યું હતું કે જે માણસ સવારે 8-30 વાગે ઘરથી નીકળે છે, અને સાંજે 5-30 વાગે ઘરે પાછો ફરે છે એ અમેરિકન હીરો છે. મુંબઈનો હીરો કોણ છે? બૉલિવુડમાં, બાફેલા બટાટા જેવી સુંવાળી દાઢી પર મેક-અપ કરીને આયનાની સામે બેઠેલો પુરુષ નથી, મુંબઈનો હીરો એ માણસ છે જે સવારના 8-30 વાગે ટ્રેન કે બસમાંથી નીકળે છે, અને સાંજે 8-30 વાગે ઘેર પાછો ફરે છે, અને માર્ગમાંથી માતા માટે દવા, પત્ની માટે શાક અને સંતાનો માટે ચૉકલેટ લઈને આવે છે, એ મારી દ્રષ્ટિએ મુંબઈનો હીરો છે.

– વિપક્ષોનો વિકલ્પ ચંદ્રની બીજી અંધારી બાજુ જેવો છે જે આપણે જોઈ શકતા નથી! આ સ્થિતિ ભારતવર્ષના વિપક્ષોને સૌથી વધુ લાગુ પડે છે. દેખાઈ રહ્યો છે એ ચંદ્ર ડાઘાવાળો છે, એનો ક્ષય થઈ રહ્યો છે, જ્યારે ચંદ્રની દ્રશ્યમાન નથી એ અંધારી બાજુ વિષે કોઇ જ અનુમાન થઈ શકતું નથી! વિપક્ષોની સ્થિતિ એ પરિણીતા જેવી છે જેના ઘરમાં આઠદસ વર્ષ પછી પારણું બંધાવાના સંજોગો આવી રહ્યા છે.

(બા કાયદા બક્ષી)

કહો દુશ્મનને દરિયા જેમ હું પાછો જરૂર આવીશ

એ મારી ઓટ જોઈને,કિનારે ઘર બનાવે છે

બાંધણી(મરીઝ ના કાવ્ય સંગ્રહ ‘આગમન’ની પ્રસ્તાવના)…..મરીઝ

(સૌજન્ય:આગમન)

ખિઝાં છું ને બરબાદ ઉપવન કરું છું

છતાં મારી પાછળ બહારો ફરેછે

                                  ….. નાઝિર

અમારા દર્દ પર મરહમનું પણ હોવું જરુરી છે…..નાઝિર દેખૈયા

(સૌજન્ય: નાઝિરની ગઝલો પૃ.21)

Share this:

શક્યતાનો એક પગ શંકામાં છે……..મુહમ્મદઅલી વફા

મંઝિલ તણો થાક તો રસ્તામાં છે,

આશના બાગો બધા લંકામાં છે

 

પાલવે ના શ્વાસ મતલામાં તૂટે,

હાશકારો દર્દનો મકતામાં છે.

 

અંત એનો, હા જરા કલ્પી જુઓ

શક્યતાનો એક પગ શંકામાં છે.

 

ક્યાં અહીં ઢૂંઢે અઝલના રૂપો સૌ,

ગેબનો દિલદાર તો પરદામાં છે.

 

મન ‘વફા’ભટકે બધા વિખવાદો મહિ,

ને અહીં મસ્તક ભલે સજદામાં છે.

Share this:

કેવી લડત છે……- શેખાદમ આબુવાલા

સત છે અસત છે

સરતું જગત છે

 

કેવી લડત છે

હું છું જગત છે

 

દિલની લડત પર

સૌ એકમત છે

 

ગમ ને ખુશીનું

દિલ પાણીપત છે

 

તારાં નયનમાં

શી આવડત છે

 

શાયરનું સ્વપ્નું

શાયરની લત છે

 

દિલ પાળી શકશે

દિલની શરત છે

 

મંઝિલ બરાબર

રસ્તો ગલત છે

 

સર્જન વિસર્જન

જાણે રમત છે

(સૌજન્ય:મોતી બાઈના ‘શેખા’….પૃ.28)