તમા—–અદમ ટંકારવી

(Courtesy:Shahede Ghazal June-August 2009)

Advertisements

(courtesy:Facebook)

આયનાની બીક લાગે છે…..ડો.એસ.એસ.રાહી

Share this:

ઝૂરતી માછલીની ખતા એજ છે….કિશનસિંહ પરમાર

(Courtesy:Facebook)

 

Share this:

હજી આપણે’સુવિધા’અને ‘વિકાસ’નો તફાવત સમજ્યા નથી.,,,મોહમ્મદયુસુફ પટેલ’અગમ’

ઇસ્લામ અને જળ સંરક્ષણ–ડૉ. મહેબૂબ દેસાઈ

૨૨ માર્ચ સમગ્ર વિશ્વમા, વિશ્વ જળ દિન તરીકે ઉજવાય છે. એ નિમિત્તે આજે ઇસ્લામ ધર્મમા પાણીના મહત્વ અને સ્થાન વિષે થોડી વાત કરવી છે. ઇસ્લામનો જન્મ અરબસ્તાનના રણ પ્રદેશમાં થયો છે. જ્યાં પાણીની હંમેશા અછત રહી છે. અને એટલે જ ઇસ્લામના અનુયાયીઓ છેક પ્રાચીન સમયથી પાણીની બચત કરવા ટેવાયેલા છે. ઇસ્લામના પવિત્ર ગ્રંથ કુરાને શરીફમાં ૬૩ વાર પાણી શબ્દનો ઉપયોગ થયો છે. અને તે પણ તેના મહત્વ અને ઉપયોગીતાના સંદર્ભમા. કુરાને શરીફમાં પાણીને જીવન નિર્વાહ માટેના મહત્વના અંગ તરીકે ખુદાએ આપેલ નેમત અર્થાત ભેટ ગણવામાં આવેલા છે. કુરાને શરીફમાં કહ્યું છે,

“અલ્લાહે આપેલ નેમતોનો બગાડ ન કરો. એવું કરનાર શૈતાનનો ભાઈ છે. અલ્લાહને બગાડ કરનાર માનવી પસંદ નથી.”

અરબી ભાષામાં પાણીને “મા” કહે છે. એ પણ ઘણું સુચિતાર્થ છે. કુરાને શરીફની સૂરે બકરહની ૭મી રુકુઅમા કહ્યું છે,

“યાદ કરો, જયારે મૂસાએ પોતાની કોમ માટે પાણીની પ્રાર્થના કરી, ત્યારે અમે કહ્યું કે ફલાણા ખડક ઉપર લાઠી મારો, આથી તેમાંથી બાર ઝરણા ફૂટી નીકળ્યા. અને દરેક કબીલાએ એ જાણી લીધું કે કઈ જગ્યા તેને પાણી લેવા માટેની છે. અલ્લાહે આપેલ રોઝી ખાઓ-પીવો અને ધરતી ઉપટ બગાડ ફેલાવતા ન ફરો.”

આમ કુરાને શરીફની આરંભની સૂરમાં પાણીના વપરાશ અને તેનો બગાડ ન કરવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો છે. કુરાને શરીફમાં પાણીનો ઉલ્લેખ દરિયો, નદી, ઝરણા અને વરસાદના સંદર્ભમા જોવા મળે છે. જેમાં પાણીના સદ્પયોગ કરવા અને તેનો બગાડ ન કરવાની વારંવાર હિદાયત આપવામાં આવી છે.કુરાને શરીફમાં કહ્યું છે,

“અમે પાણી દ્વારા દરેક જીવનપયોગી વસ્તુઓનું સર્જન કર્યું છે.”

પાણી એ માનવી માટે જીવાદોરી છે. તેનો બગાડ કે દુર ઉપયોગ ગુનાહ છે. મહંમદ સાહેબ (સ.અ.વ)એ તો ત્યાં સુધી કહ્યું છે,

“નદી કિનારે રહેતા હો છતાં, પાણીનો બગાડ ન કરો.”

મહંમદ સાહેબે એક અન્ય હદીસમાં પણ કહ્યું છે,

“મુસ્લિમોને ત્રણ વસ્તુમાં સરખો હિસ્સો આપવામાં આવ્યો છે, ઘાસ, પાણી અને અગ્નિ”

આ ત્રણે વસ્તુઓનો વિવેકપૂર્ણ ઉપયોગ માનવજાતિના અસ્તિત્વના પાયામાં છે. જેથી તેનો સભાનપણે ઉપયોગ કરવાની પણ ખાસ હિદાયત ઇસ્લામમાં આપવામાં આવી છે. કુરાને શરીફમાં કહ્યું છે,

“અમે આકાશમાંથી પાણી વરસાવ્યું છે, અને તેના દ્વારા પૃથ્વી પર જીવન પાંગર્યું છે.”

હઝરત મહમદ પયગંબર પણ પાણીની અહેમિયત અને તેનો બગાડ ન કરવાનો ખાસ આગ્રહ રાખતા હતા. તેઓએ ફરમાવ્યું છે,

“હે આદમના સંતાનો ખાઓ પીઓ પણ તેનો બગાડ ન કરો. બગાડ કરનારને અલ્લાહ ચાહતો નથી.”

ઇસ્લામમાં પાણી નું દાન એ ઉત્તમ દાન ગણાય છે. કુરાને શરીફમા આ અંગે કહ્યું છે,

“ભૂખ્યાને ભોજન આપવું અને તરસ્યાને પાણી આપવું એ ઉત્તમ દાન કે સવાબ (પુણ્ય) છે.”

હઝરત ઈમામ હુસેન (ર.અ.) ની કરબલાના મૈદાનમાં શહાદતના માનમાં મહોરમમા ઇસ્લામના અનુયાયીઓ ઠેર ઠેર માર્ગો પર પાણીની સબીલો અર્થાત પરબો ઉભી કરે છે. અને જાણીતા અજાણ્યા, હિંદુ મુસ્લિમ સૌને પાણી પીવડાવે છે. એ સમયે પણ પાણીનો બગાડ ન થાય તેની દરેક સાચો મુસ્લિમ તકેદારી રાખે છે.

ઇસ્લામમાં પાંચ વકતની નમાઝ ફરજીયાત છે. નમાઝ પહેલા વઝુ કરવામા આવે છે. વઝુ એટલે નમાઝ પૂર્વે હાથ-પગ, મોઢું ધોઈ શારીરિક રીતે પવિત્ર થવાની ક્રિયા. વઝુ કરવા માટે પાણીનો ઉપયોગ થાય છે. વઝુ સમયે પણ પાણીની બચત અને તેના સદુપયોગ પર ઇસ્લામમાં ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. વઝુ માટે હાથ ઉપરથી નીચે અર્થાત હથેળીથી કોણી સુધી પાણી લઇ જવામાં આવે છે. જેથી પાણીની બચત થઈ શકે અને કોણીએથી નીચે ઉતરતું પાણી પણ પુનઃ ઇસ્તમાલ થઈ શકે. વળી, જયારે વઝુ માટે પાણીની અછત હોય અથવા પાણી ઉપલબ્ધ ન હોય ત્યારે વઝુ કરવા માટે પાણીના સ્થાને પવિત્ર માટીનો ઉપયોગ કરવાનો પણ ઇસ્લામમાં આદેશ છે. જેને ઇસ્લામમાં “તય્યમુમ” કહે છે.

અને છેલ્લે મારે વાત કરાવી છે “આબે ઝમઝમ” ની. હિંદુ ધર્મમાં જે સ્થાન ગંગાજળનું છે તે સ્થાન ઇસ્લામમાં ‘આબે ઝમઝમ’નું છે. ઈ.સ.પૂર્વે લગભગ ૨૦૦૦ની સાલમાં અસ્તિત્વમાં આવેલા ઝમઝમના કૂવાનો ઈતિહાસ પણ જાણવા જેવો છે. હજરત ઇબ્રાહીમ (અ.સ.) ખુદાના આદેશ મુજબ પોતાની પત્ની હજરત હાજરા અને પુત્ર હજરત ઇસ્માઇલ (અ.સ.)ને ઉજજડ વેરાન રણપ્રદેશ ‘તિહામહ’માં મૂકી, મન મક્કમ કરી ચાલ્યા જાય છે. એ ઉજજડ વેરાન રણપ્રદેશમાં પોતાના પુત્ર અને પોતાનું અસ્તિત્વ ટકાવી રાખવા હજરત હાજરા સફા અને મરવહ નામની ટેકરીઓ પર સાત ચક્કર મારે છે. પણ ઉજજડ પ્રદેશમાં દૂર દૂર સુધી માનવજાત કે પાણીનો એક છાંટો પણ જૉવા મળતો નથી. અંતે થાકીને હજરત હાજરા સાતમા ચક્કર પછી મરવહ પહાડી પર ઉભા રહે છે, ત્યારે એકાએક તેમને કંઇ અવાજ સંભળાય છે. એ અવાજની શોધમાં તેઓ આસપાસ દૂર સુધી નજર ફેરવે છે અને પોતાના નવજાત પુત્ર હજરત ઇસ્માઇલ પાસે એક માનવી ઉભેલો તેમને દેખાય છે. દોડતા હજરત હાજરા પોતાના પુત્ર પાસે આવે છે. બાળક પાસે ખુદાના ફરિશ્તા જિબ્રાઇલને જોઇને તેઓ શાંતિ અનુભવે છે.

હજરત જિબ્રાઇલે ઉજજડ રણપ્રદેશમાં અન્ન અને જળ શોધવામાં બેબાકળા બનેલા હજરત હાજરા સામે એક નજર કરે છે. પછી ચહેરા પર સ્મિત પ્રસરાવી, પોતાના પગની એડી જમીન પર મારે છે અને ત્યાંથી એક ઝરણું ફૂટી નીકળ્યું છે. આ એ જ ઝરણું જેને આપણે ‘આબે ઝમઝમ’ કહીએ છીએ. આજે પણ આબે ઝમઝમનું પાણી સ્થાનિક અને વિશ્વમાંથી હજ માટે આવતા યાત્રાળુઓને અવિરત મળે છે. તેની પાછળનું મુખ્ય કારણ સાઉદી અરેબિયા સરકારનું ઉત્તમ વોટર મેનેજમેન્ટ છે. ઝમઝમના પાણીનો જરા પણ દુર ઉપયોગ ન થાય અને સૌને તે ઉપલબ્ધ થાય તેનું કુનેહ પૂર્વક આયોજન કરવામા આવ્યું છે. જળ સંરક્ષણ માટે ચિંતિત આપણે સૌએ એકવાર તો તેમના વોટર મેનેજમેન્ટનો જરૂર અભ્યાસ કરવો જોઈએ.

પળ પળના ફાસલા….મુહમ્મદઅલી વફા

.

કેમ આ ઘટતા નથી એ ક્ષણના ફાસલા.

રોજ આ વધતા રહ્યા પળ પળના ફાસલા.

.

એ વહી જૈ ને મળે દરિયાને રાત દિન,

તોય રે’વાના સદા એ જળના ફાસલા.

.

આદત રહી આંખની તો જોવા રાહ તુજ,

ફૂટતા રહ્યા હ્રદયમાં મણ મણના ફાસલા..

.

જો મળે ભેગા કદી એ ડુંગર થૈ જતા,

જો અલગ અહિ એ રહે તો રણના ફાસલા.

.

એ ઉઠાવે બોજ એની હિમ્મત જેટલી,

જાન કીડીની મિટાવે કણના ફાસલા.

.

ભીંત તો એકજ રહી બે વચ્ચે આ વફા,

દૂર ક્યાં થાતા નથી આ ઘરના ફાસલા..

લોગ ટૂટ જાતે હૈં એક ઘર બનાને મેં

લોગ ટૂટ જાતે હૈં એક ઘર બનાને મેં ……. બશીર બદ્ર

.

 તુમ તરસ નહીં ખાતે બસ્તિયાઁ જલાને મેં

.

ઔર જામ ટૂટેંગે ઇસ શરાબ-ખ઼ાને મેં

 મૌસમોં કે આને મેં મૌસમોં કે જાને મેં

.

હર ધડ઼કતે પત્થર કો લોગ દિલ સમઝતે હૈં

 ઉમ્ર બીત જાતી હૈ દિલ કો દિલ બનાને મેં

.

ફ઼ાખ઼્તા કી મજબૂરી યે ભી કહ નહીં સકતી

 કૌન સાઁપ રહતા હૈ ઉસકે આશિયાને મેં

.

દૂસરી કોઈ લડ઼કી જ઼િન્દગી મેં આયેગી

 કિતની દેર લગતી હૈ ઉસકો ભૂલ જાને મેં

 

પ્રસિદ્ધિનો મોહ એટલે નથી કે હું ચોવીસ વર્ષનો હતો ત્યારે વડોદરાના ભારતભરમાં પ્રસિદ્ધ એવા ઉર્દૂ શાયરીની ખલિશ બડૌદવી અને મારા પિતા અઝીઝ કાદરીની રચનાઓ સાથે જ મારી ગુજરાતી ગઝલ ૧૭/૫/૧૯૮૫માં પ્રકાશિત થઈ ગઈ હતી. અને ચારથી વધુ કાર્યક્રમ રેડિયો પર થઈ ગયાં હતાં. આ ગઝલ જે દિવસે પ્રકાશિત થઈ હતી એજ દિવસે નીચે સુરેશ જોષીનો લેખ લોકસત્તામાં ‘માનવીનાં મન’ કૉલમમાં છપાયો હતો…શકીલ કાદરી

(Courtesy:Facebook)

 

૨૬ ફેબ્રુઆરીના રોજ અમદાવાદનો ૬૦૮મો સ્થાપના દિવસ ઉજવાયો. મૂળ નામ અહમદ આબાદ જેને આજે અમદાવાદ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તેનો પાયો ઈ.સ. ૧૪૧૧મા મુઝફ્ફર શાહના પૌત્ર અહેમદ શાહે નાખ્યો હતો. આ બુનિયાદ એવા નક્ષત્રમાં નાખવામાં આવી હતી કે જયારે સાત ગ્રહો અને બાર રાશીઓનું સુભગ મિલન થયું હતું. મૂળ નામ અહમદ આબાદ હતું. કારણ કે અહમદ નામના ચાર સૂફી સંતોના હસ્તે આ શહેરનો પાયો નખાયો હતો, આબાદ થયું હતું. તેથી તેનું નામ અહમદ આબાદ પડ્યું હતું. અમદાવાદની સ્થાપનાનો આ સાચો ઇતિહાસ આજે પણ સામાન્ય અમદાવાદી સુધી પહોંચ્યો નથી. પણ મિરાતે સિકંદરી, મિરાતે અહેમદી જેવા પ્રથમ કક્ષાના આધારભૂત ગ્રંથોમાં અને ઇતિહાસકાર રત્નમણીરાવ જોટે જેવા ઈતિહાસકારોએ પોતાના ગ્રંથોમાં તેનો ઉલ્લેખ સવિસ્તારથી કર્યો છે. આમ ગુજરાતના મહાન અને પવિત્ર ચાર સૂફી સંતોના હસ્તે આ શહેરનો પાયો નંખાયો હોય આ શહેર આજે પણ અનેક આફતો વચ્ચે ટકી રહ્યું છે. અમદાવાદીઓના લક્ષણોની ચર્ચા કરતા ઇતિહાસકાર રત્નમણી રાવ જોટે કહે છે, “ભલે અમદાવાદીઓ લડે ઝગડે છતાં સાબરનાં વહેતા નીરની જેમ એકબીજા સાથે હંમેશા હળીમળીને રહેતા હોય છે.” કારણકે આ શહેરનો પાયો નાખનાર ચાર સૂફી સંતો હતા. જેના આશીર્વાદથી આ શહેર હંમેશા પ્રગતિ કરતુ રહ્યું છે. આ અંગે મિરાતે સિકંદરીમાં લખ્યું છે, “આ ચારે મહાન સંતો જેમણે પોતાના મુબારક હાથોથી આ શહેરનો પાયો નાખ્યો છે. તેમને લીધે જ દુનિયાના નગરોમાં આ શહેર ચડિયાતું ગણાય છે. જમીન અને દરિયાના તમામ પ્રવાસીઓ કહે છે કે આવું મનોહર અને શોભિત શહેર વિશ્વમાં બીજું એક પણ નથી.વસ્તીમાં બીજા શહેરો અવશ્ય મોટા હશે પરંતુ બાંધણી, સ્થાપત્ય અને દેખાવમાં અહમદાબાદની બરાબરી કરી શકે તેવું વિશ્વમાં એક પણ શહેર નથી” આવા અદભુત શહેર અહમદાબાદના સ્થાપક તરીકે ચાર સૂફી સંતોનું નામ ઇતિહાસના પાનાઓ પર આજે પણ અંકિત છે. ઇતિહાસના પાનાઓમાં દટાઈ ગયેલી એ કથા સાચ્ચે જ જાણવા અને માણવા જેવી છે. એકવાર સુલતાન અહમદ શાહએ હઝરત શેખ અહમદ ગંજ બક્ષને કહ્યું કે, “મને મહાન સૂફી સંત હઝરત અલ ખિઝર ખ્વાજાને મળવાની ઈચ્છા છે. તેઓ મને મુલાકાત આપશે ?” શેખ અહમદ ગંજ બક્ષે કહ્યું, “આમ તો તેઓ કોઈને મળતા નથી. હંમેશા ખુદાની ઈબાદતમાં મશગુલ રહે છે. છતાં હું વાત કરીશ” જયારે હઝરત શેખ અહમદ ગંજ બક્ષએ સુલતાન અહેમદ શાહની ઈચ્છા હઝરત ખિઝરેને જણાવી ત્યારે તેમને એક શરત મુકતા કહ્યું, “સુલતાન અહમદ શાહ ૧૨૦ દિવસ એકાંતમાં ખુદાની ઈબાદત કરે, પછી જ તેમને મળીશ” સુલતાને આ શરત માન્ય રાખી અને ૧૨૦ દિવસ સુધી એકાંતમાં ખુદાની ઈબાદત કરી. એ પછી તેમની મુલાકાત સૂફી સંત હઝરત ખિઝર સાથે થઇ. આ રૂહાની મુલાકાતમાં સુલતાન અહેમદ શાહે સાબરમતી નદીના કિનારે આવેલ વિશાલ ખુલ્લા મેદાનમાં એક નવું શહેર આબાદ કરવાની હઝરત ખિઝર પાસે પરવાનગી માંગી. હઝરત ખિઝરએ પરવાનગી આપતા કહ્યું,

૨૬ ફેબ્રુઆરીના રોજ અમદાવાદનો ૬૦૮મો સ્થાપના દિવસ ઉજવાયો…..ડો. મહેબૂબ દેસાઈ

“જેમણે પાંચ વક્તની નમાઝ કયારેય છોડી ન હોય એવા ચાર પવિત્ર “અહમદ” નામના સંતોના હાથે શહેરનો પાયો નંખાય તો શહેર હંમેશા આબાદ રહેશે અને એ શહેરનું નામ અહેમદાબાદ રાખવું”

આ શરત ખુબ આકરી હતી. છતાં હઝરત અહમદ શાહે આખા ગુજરાતમાં અહમદ નામના સંતોની શોધખોળ શરુ કરી. લાંબા સમયની શોધખોળ પછી તેમને સાચા સંતની વિશિષ્ટતા ધરાવતા બે “અહમદ” નામના સંતો મળી આવ્યા. જે પૈકી એક હતા પાટણના હઝરત કાઝી અહમદ જૂદ. તેમની દરગાહ પાટણમાં કાલી બજાર, ખાલકપુરા, ખાન સરોવર પાસે આવેલ છે. તેમની કબર પરની તકતીમાં આજે પણ લખેલું વંચાય છે કે તેઓ અહમદાબાદ વસાવનાર ચાર સંતોમાંના એક છે. બીજા હતા હઝરત મલિક અહમદ, જે કાલુપુર બલુચવાડમાં રહેતા હતા. આપની મઝાર કાલુપુર ટાવરથી દરિયાપુર બલુચવાડ તરફ જવાના રસ્ત્તા પર માલિક અહમદની મસ્જિતથી થોડે દૂર આવેલી છે. આમ ખુબ મહેનતને અંતે અહમદ નામના બે સંતો ગુજરાતમાંથી મળી આવ્યા. પણ હજુ બે સંતો બાકી હતા. તે અંગે ઘણી શોધ કરી પણ બીજા બે સંતો ન મળ્યા. સુલતાન અહમદ શાહ થાકીને હઝરત અહમદ ગંજ બક્ષ પાસે આવ્યા. અને પોતાની વ્યથા જણાવી. હઝરત અહમદ ગંજ બક્ષ થોડીવાર મૌન રહ્યા પછી ચહેરા પર હાસ્ય પાથરતા બોલ્યા,
“ત્રીજો અહમદ હું છું. અને ચોથો અહમદ આપ છો”
હઝરત અહમદ ગંજ બક્ષ તો સાચ્ચે જ પાક પાબંધ સંત હતા. આપની મઝાર સરખેજમાં મકબરા ગામે આવેલી છે. પણ સુલતાન અહમદ શાહ પોતાને એ દરજ્જાના સંત નહોતા માનતા. એટલે હઝરત અહમદ ગંજ બક્ષ તેમના ચહેરાના ભાવો વાંચી બોલ્યા,
“આપ પણ પાબંધ અને પાક સંત છો. આપની નમાઝની પાબંધી અને ઈબાદતથી હું વાકેફ છું”
સુલતાન (સંત) અહમદ શાહની મઝાર અહમદાબાદ શહેરની જુમ્મા મસ્જિતની લગોલગ બાદશાહના હજીરા, માણેક ચોકમાં આવેલી છે.
આમ ચાર સંતોના નામો નક્કી થયા. આ ચારે સંતો સાબરમતીના કિનારે ભેગા થયા. અને જે સ્થળ હઝરત અલ ખિઝરે દર્શાવ્યું હતું, ત્યાં ૨૬ ફેબ્રુઆરી ૧૪૧૧, ઇસ્લામિક તારીખ હિજરી સન ૮૧૩ ઝિલકદ માસની ૭મી તારીખે અહમદાબાદ શહેરનો પાયો દોરી ખેંચીને નંખાયો.

(courtesy:Facebook)

અને એ તમારી ભલી લાગણી છે, મને આ દરદ ની મતા સાંપડી છે.

હવે તો પ્રતીક્ષાની ધીરજ ઘટી છે_મુહમ્મદઅલી વફા

.

.

અમારી વિપદની ન કોને પડી છે,
નજર તો બધાની તમારા ભણી છે.

.

રહી કંટકોમાં મહેકે સદા એ,
ગુલોના જીવનની અજબ ફિલસૂફી છે.

.

ઊઠે છે કદી શબ્દ ના હોઠ કંપી,
કદી મૌન ની આંખ જો સળવળી છે.

.

અહેસાન તારો મળી મુજને ઠોકર
હવે આ હ્રદય ની આંખો ખૂલી છે.

.

ખુદાયા તુ ધીરજ અમોને અતા કર,
જુલમ ની હવે તો વરસતી ઝડી છે.

.

હવે આગમન થાય વહેલું તો સારુ
હવે તો પ્રતીક્ષાની ધીરજ ઘટી છે.

.

’વફા’છે કબરનું આ વેરાન જંગલ,
છતાં દોડ સહુ ની ફકત ત્યાં સુધી છે.

.

બહુ અંગત અંગત નામ હતાં——..સૈફ પાલનપુરી

.

ખુશ્બૂમાં ખીલેલા ફૂલ હતાં ઊર્મિમાં ડૂબેલા જામ હતા,

શું આંસુનો ભૂતકાળ હતો – શું આંસુનાં પણ નામ હતાં.

.

થોડીક શિકાયત કરવી’તી થોડક ખુલાસા કરવા’તા,

ઓ મોત જરા રોકાઈ જતે – બેચાર મને પણ કામ હતાં.

.

હું ચાંદની રતે નીકળ્યો’તો ને મારી સફર ચર્ચાઈ ગઈ,

કંઈ મંઝિલ પણ મશહૂર હતી – કંઈ રસ્તા પણ બદનામ હતાં.

.

જીવનની સમી સાંજે મારે જખ્મોની યાદી જોવી’તી,

બહુ ઓછાં પાનાં જોઈ શક્યો બહુ અંગત અંગત નામ હતાં.

.

પેલા ખૂણે બેઠા છે એ “સૈફ” છે મિત્રો જાણો છો ?!

કેવો ચંચલ જીવ હતો ને કેવા રમતારામ હતા !

બે ગજ લઈ જશું કફન ધ્યાન રાખજો…..મુહમ્મદઅલી વફા

 

.

વાચાળ થૈ ગયું છે ચમન ધ્યાન રાખજો,

ખૂશ્બૂનુ થૈ ગયું છે વહન ધ્યાન રાખજો.

 .

છેડી નહીં શકો આ ગૈરત સતત તમે ,

રાતાં થયાં અમારા નયન ધ્યાન રાખજો.

.

એનો નથી ઇજારો ફકત આપની કને.

પ્યારું ઘણુંય અમને વતન ધ્યાન રાખજો.

 .

વહેંચી લિયો ધરા ટકશે કદી નહીં જરા,

વહેંચી શકો કદી ના ગગન ધ્યાન રાખજો.

 .

ભરતા રહો ખજાનો કારૂન સમ બધો

બે ગજ લઈ જશું કફન ધ્યાન રાખજો.

.

એની તમે વિરાસતને ફેંડી નહીં શકો

આ દેશ, સતત ગંગો જમન ધ્યાન રાખજો.

 .

એનો વફા સિયાસી સઘન દાવ પેચ છે.,

તૂટી શકે ન દિલના રતન ધ્યાન રાખજો.

.

ચાલ્યાં ગયા કહેવા વગર અલવિદા વફા

સૂના થઈ ગયાં છે સદન ધ્યાન રાખજો.

इतनी दूर से बुलाया वो भी सुनने के लिए जब कोई किसी की नहीं सुन रहा है. इंटरव्यू की विश्वसनीयता इतनी गिर चुकी है कि अब सिर्फ स्पीच और स्टैंडअप कॉमेडी का ही सहारा रह गया है. सवालों के जवाब नहीं हैं बल्कि नेता जी के आशीर्वचन रह गए हैं.

मीडिया झुक सकता है मगर लोकतंत्र नहीं : हार्वर्ड यूनिवर्सिटी में बोले रवीश कुमार

 

ख़बर न्यूज़ डेस्क, Updated: 10 फ़रवरी, 2018 7:59 PM

मीडिया झुक सकता है मगर लोकतंत्र नहीं : हार्वर्ड यूनिवर्सिटी में बोले रवीश कुमार

हावर्ड यूनिवर्सिटी में रवीश कुमार

एनडीटीवी के एडिटर रवीश कुमार ने शनिवार को हार्वर्ड यूनिवर्सिटी के एक कार्यक्रम में शिरकत की. वहां उन्‍होंने हिंदी में अपनी बात रखी. वहां उन्‍हें इंडिया कॉन्‍फ्रेंस 2018 में हिस्‍सा लेने के लिए आमंत्रित किया गया था. उन्‍होंने वहां अपनी स्‍पीच में देश के वर्तमान हालात से लेकर छात्रों से जुड़े विषयों पर भी अपनी बात रखी. पढ़ें रवीश कुमार की पूरी स्‍पीच…

आप सभी का शुक्रिया. इतनी दूर से बुलाया वो भी सुनने के लिए जब कोई किसी की नहीं सुन रहा है. इंटरव्यू की विश्वसनीयता इतनी गिर चुकी है कि अब सिर्फ स्पीच और स्टैंडअप कॉमेडी का ही सहारा रह गया है. सवालों के जवाब नहीं हैं बल्कि नेता जी के आशीर्वचन रह गए हैं. भारत में दो तरह की सरकारें हैं. एक गवर्नमेंट ऑफ इंडिया. दूसरी गर्वनमेंट ऑफ मीडिया. मैं यहां गवर्नमेंट ऑफ मीडिया तक ही सीमित रहूंगा ताकि किसी को बुरा न लगे कि मैंने विदेश में गर्वनमेंट ऑफ इंडिया के बारे में कुछ कह दिया. यह आप पर निर्भर करता है कि मुझे सुनते हुए आप मीडिया और इंडिया में कितना फ़र्क कर पाते हैं.

एक को जनता ने चुना है और दूसरे ने ख़ुद को सरकार के लिए चुन लिया है. एक का चुनाव वोट से हुआ है और एक का रेटिंग से होता रहता है. यहां अमरीका में मीडिया है, भारत में गोदी मीडिया है. मैं एक-एक उदाहरण देकर अपना भाषण लंबा नहीं करना चाहता और न ही आपको शर्मिंदा करने का मेरा कोई इरादा है. गर्वनमेंट ऑफ मीडिया में बहुत कुछ अच्छा है. जैसे मौसम का समाचार. एक्सिडेंट की ख़बरें. सायना और सिंधु का जीतना, दंगल का सुपरहिट होना. ऐसा नहीं है कि कुछ भी अच्छा नहीं है. चपरासी के 14 पदों के लिए लाखों नौजवान लाइन में खड़े हैं, कौन कहता है उम्मीद नहीं है. कॉलेजों में छह छह साल में बीए करने वाले लाखों नौजवान इंतज़ार कर रहे हैं, कौन कहता है कि उम्मीद नहीं बची है. उम्मीद ही तो बची हुई है कि उसके पीछे ये नौजवान बचे हुए हैं.

एक डरा हुआ पत्रकार लोकतंत्र में मरा हुआ नागरिक पैदा करता है. एक डरा हुआ पत्रकार आपका हीरो बन जाए, इसका मतलब आपने डर को अपना घर दे दिया है. इस वक्त भारत के लोकतंत्र को भारत के मीडिया से ख़तरा है. भारत का टीवी मीडिया लोकतंत्र के ख़िलाफ़ हो गया है. भारत का प्रिंट मीडिया चुपचाप उस क़त्ल में शामिल है जिसमें बहता हुआ ख़ून तो नहीं दिखता है, मगर इधर-उधर कोने में छापी जा रही कुछ काम की ख़बरों में क़त्ल की आह सुनाई दे जाती है.

सीबीआई कोर्ट के जज बी एच लोया की मौत इस बात का प्रमाण है कि भारत का मीडिया किसके साथ है. कैरवान पत्रिका की रिपोर्ट आने के बाद दिल्ली के एंकर आसमान की तरफ देखने लगे और हवाओं में नमी की मात्रा वाली ख़बरें पढ़ने लगे थे. यहां तक कि इस डर का शिकार विपक्षी पार्टियां भी हो गईं हैं. उनके नेताओं को बड़ी देर बाद हिम्मत आई कि जज लोया की मौत के सवालों की जांच की मांग की जाए. जब हिम्मत आई तब सुप्रीम कोर्ट के चीफ जस्टिस की बेंच जज लोया के मामले की सुनवाई कर रही थी. इसके बाद भी कांग्रेस पार्टी ने जब जज लोया से संबंधित पूर्व जजों की मौत पर सवाल उठाया तो उसे दिल्ली के अख़बारों ने नहीं छापा, चैनलों ने नहीं दिखाया.

ऐसा नहीं है कि गर्वनमेंट ऑफ मीडिया सवाल करना भूल गया. उसने राहुल गांधी के स्टार वार्स देखने पर कितना बड़ा सवाल किया था. आप कह सकते हैं कि गर्वनमेंट ऑफ इंडिया चाहती है कि विपक्ष का नेता सीरीयस रहे. लेकिन जब वह नेता सीरीयस होकर जज लोया को लेकर प्रेस कांफ्रेंस कर देता है तो मीडिया अपना सीरीयसनेस भूल जाता है. दोस्तों याद रखना मैं गर्वनमेंट ऑफ मीडिया की बात कर रहा हूं, विदेश में गर्वनमेंट ऑफ इंडिया की बात नहीं कर रहा हूं.

मीडिया में क्या कोई ख़ुद से डर गया है या किसी के डराने से डर गया है, यह एक खुला प्रश्न है. डर का डीएनए से कोई लेना देना नहीं है, कोई भी डर सकता है, ख़ासकर फर्ज़ी केस में फंसाना और कई साल तक मुकदमों को लटकाना जहां आसान हो, वहां डर सिस्टम का पार्ट है. डर नेचुरल है. गांधी ने जेल जाकर हमें जेल के डर से आज़ाद करा दिया. ग़ुलाम भारत के ग़रीब से ग़रीब और अनपढ़ से अनपढ़ लोग जेल के डर से आज़ाद हो गए. 2जी में दो लाख करोड़ का घोटाला हुआ था, मगर जब इसके आरोपी बरी हो गए तो वो जनाब आज तक नहीं बोल पाए हैं. जिनकी किताब का नाम है NOT JUST AN ACCOUNTANT, THE DIARY OF NATIONS CONSCIENCE KEEPER. जब 2जी के आरोपी बरी हुए, सीबीआई सबूत पेश नहीं कर पाई तब मैंने पहली बार देखा, किसी किताब को कवर को छिपते हुए. आपने देखा है ऐसा होते हुए. लगता है कि किताब कह रही है कि ये बात सही निकली कि ये सिर्फ एकाउंटेंट नहीं हैं, मगर ये बात झूठ है कि वे नेशंस के कांशिएंस कीपर हैं.

एक डरा हुआ मीडिया जब सुपर पावर इंडिया का हेडलाइन लगाता है तब मुझे उस पावर से डर लगता है. मैं चाहता हूं कि विश्व गुरु बनने से पहले कम से कम उन कॉलेजों में गुरु पहुंच जाएं, जहां 8500 लड़कियां पढ़ती हैं मगर पढ़ाने के लिए 9 टीचर हैं. फिर आप कहेंगे कि क्या कुछ भी अच्छा नहीं हो रहा है. क्या यह अच्छा नहीं है कि बिना टीचर के भी हमारी लड़कियां बीए पास कर जा रही हैं. क्या आप ऐसा हावर्ड में करके दिखा सकते हैं? कैंब्रिज में दिखा सकते हैं, आक्सफोर्ड में दिखा सकते हैं, क्या आप येल और कोलंबिया में ऐसा करके दिखा सकते हैं?

मीडिया ने इंडिया के बेसिक क्वेश्चन को छोड़ दिया है. इसलिए मैंने कहा कि इतनी दूर से आकर मैं गर्वनमेंट ऑफ मीडिया की बात करूंगा ताकि आपको न लगे कि मैं गर्वनमेंट ऑफ इंडिया की बात कर रहा हूं. मैं इंडिया की नहीं मीडिया की आलोचना कर रहा हूं. आप I और M में कंफ्यूज़ मत कर जाना.

एक ही मालिक के दो चैनल हैं. एक ही चैनल में दो एंकर हैं. एक सांप्रदायिकता फैला रहा है, एक किसानों की बात कर रहा है. एक झूठ फैला रहा है, एक टूटी सड़कों की बात कर रहा है. सवाल, हम जैसे सवाल करने वाले से है, जवाब हम जैसों के पास नहीं है. आप उनसे पूछिए जो आप तक मीडिया को लेकर आते हैं, जो आप तक इंडिया लेकर आते हैं. फेक न्यूज़ आज ऑफिशियल न्यूज़ है. न्यूज़ रूम में रिपोर्टर समाप्त हो चुके हैं. रिपोर्टर का इस्तेमाल हत्यारे के रूप में होता है. एक चैनल में एक सांसद के पीछ चार पांच रिपोर्टर एक साथ भेज दिया. देखने से लगा कि सारा मीडिया उसके पीछे पड़ा है. यह नया दौर है. डरा हुआ मीडिया अपने कैमरों से आपको डराने निकला है.

चैनलों पर सांप्रदायिकता भड़काने वाले एंकरों को जगह मिल रही है. इन एंकरों के पास सरकार के लिए कोई सवाल नहीं है, सिर्फ एक ही क्वेश्चन सबके पास है. इस सवाल का नाम है हिन्दू मुस्लिम क्वेश्चन, HMQ. भारत के न्यूज़ एंकर राष्ट्रवाद की आड़ में सांप्रदायिक हो चुके हैं. इस हद तक कि जब उदयपुर में नौजवान भगवा झंडा लेकर अदालत की छत पर चढ़ जाते हैं तो एंकर चुप हो गए हैं. क्या हम ऐसा भारत चाहते थे, चाहते हैं? अदालत जिस संविधान के तहत है, उसी संविधान की एक धारा से मीडिया अपनी आज़ादी का चरणामृत ग्रहण करता है. चरणामृत तो समझते होंगे. गर्वनमेंट ऑफ मीडिया के पास एक ही एजेंडा है. हिन्दू मुस्लिम क्वेश्चन. इससे जुड़े फेक न्यूज़ की इतनी भरमार है कि आप आल्ट न्यूज़ डॉट इन पर पढ़ सकते हैं. अब तो फेक न्यूज़ दूसरी तरफ़ से बनने लगे हैं.

My dear friends, believe me, Media is trying to murder our hard earned democracy. Our Media is a murderer. यह समाज में ऐसा असंतुलन पैदा कर रहा है, अपनी बहसों के ज़रिए ऐसा ज़हर बो रहा है जिससे हमारे लोकतंत्र के भीतर भय का माहौल बना रहे. जिससे एक भीड़ कभी भी कहीं भी ट्रिगर हो जाती है और आपको ओवरपावर कर देती है. आप कहेंगे कि क्या इतना बुरा है, कुछ भी अच्छा नहीं है. मुझे पता है कि आपको बीच बीच में पॉज़िटिव अच्छा लगता है. एक पोज़िटिव बताता हूं. भारत का लोकतंत्र मीडिया के झुक जाने से नहीं झुक जाता है. वह मीडिया के मिट जाने से नहीं मिट जाएगा. वह न तो आपातकाल में झुका न वह गोदी मीडिया के काल में झुकेगा. भारत का लोकतंत्र हमारी आत्मा है. हमारा ज़मीर है. आत्मा अमर है. आप गीता पढ़ सकते हैं. मैं गर्वनमेंट ऑफ मीडिया की बात कर रहा हूं.

आपकी तरह मैं भी भारत को लेकर सपने देखता हूं. मगर जागते हुए. सामने की हकीकत ही मेरे लिए सपना है. मैं एक ऐसे भारत का सपना देखता हूं जो हकीकत का सामना कर सके. सोचिए ज़रा हम आज कल अतीत के सवालों मे क्यों उलझे हैं. अगर इन सवालों का सामना ही करना है तो क्या हम ठीक से कर रहे हैं, क्या इन सवालों का सामना करने की जगह टीवी का स्टुडियो है? या क्लासरूम है, कांफ्रेंस रूम हैं, और सामना हम किस तरह से करेंगे, क्या हम आज हिसाब करेंगे, क्या हम आज क़त्लेआम करेंगे? तो क्या आप अपने घर से एक हत्यारा देने के लिए तैयार हैं? नफ़रत की यह आंधी हर घर में एक हत्यारा पैदा कर जाएगी, वो आपका भाई हो सकता है, बेटा हो सकता है, दोस्त हो सकता है, पड़ोसी हो सकता है, क्या आपने मन बना लिया है? क्या हमने सीखा है कि इतिहास का सामना कैसे किया जाए? हम क्लास रूम में नहीं, सड़क और टीवी स्टुडियो में इतिहास का हिसाब करने निकले हैं. नेहरू को मुसलमान बना देने से या अकबर को पराजित बना देने से आप इतिहास नहीं बदल देते, इतिहास जब शिक्षा मंत्री के आदेश से बदलने लगे तो समझिए कि वह मंत्री केमिस्ट्री का भी अच्छा विद्यार्थी नहीं रहा होगा. क्या आप यहां हार्वर्ड में बैठकर इस बात को स्वीकार कर सकते हैं कि इतिहास के क्लास रूम में कोई मंत्री आकर इतिहास बदल दे. प्रोफेसर के हाथ से किताब लेकर, अपनी किताब पढ़ने के लिए दे दे. क्या आप बर्दाश्त करेंगे? जब आप खुद के लिए यह बर्दाश्त नहीं कर सकते तो भारत के लिए कैसे कर सकते हैं?

ज़रूर इतिहास में नई बहस चलनी चाहिए, नए शोध होने चाहिए. लेकिन हम वैसा कर रहे हैं. एक फिल्म पर हमने तीन महीने बहस की है. इतनी बहस हमने भारत की ग़रीबी पर नहीं की, भारत की संभावनाओं पर नहीं की, हमने तीन महीने एक फिल्म पर बहस की. तलवारें लेकर लोग स्टुडियो में आ गए, अब किसी दिन बंदूकें लेकर आएंगे.

महाराणा की हार के बाद भी लोगों ने महान विजेता के रूप में स्वीकार किया था. उनकी वीरता की गाथा पर उस हार का कोई असर ही नहीं था, जिसे एक शिक्षा मंत्री ने अपनी ताकत से बदलने की कोशिश की. लोक श्रुतियों में अपराजेय महाराणा के लिए किताबों में बड़ी हार है. मुझे नहीं लगता कि महाराणा प्रताप जैसे बहादुर क़ाग़ज़ पर हार की जगह जीत लिख देने से खुश होते. जो वीर होता है वो हार को भी गले लगाता है. पर यह सही है कि पब्लिक में इतिहास को लेकर वैसी समझ नहीं है जैसी क्लास रूम में है. क्लास रूम में भी भारी असामनता है. इतिहास के लाखों छात्रों को अच्छी किताबें नहीं मिलीं, शिक्षक नहीं मिले इसलिए सबने किताब की जगह कूड़ा उठा लिया. कूड़े को इतिहास समझ लिया. हम आज भी इतिहास को गौरव गान और गौरव भाव के बिना नहीं समझ पाते हैं. सोने की चिड़िया था हमारा देश. विश्व गुरु था देश. ये सब विशेषण हैं, इतिहास नहीं है. SUPERLATIVES CANT BE HISTORY.

वैसे इस तीन महीने में भारत मे जितने इतिहासकार पैदा हुए हैं, उतने ऑक्सफोर्ड और कैंब्रिज अपने कई सौ साल के इतिहास में पैदा नहीं कर पाए होंगे. भारत में आप बस जलाकर, पोस्टर फाड़कर इतिहासकार बन सकते हैं. किसी फिल्म का प्रदर्शन रुकवा कर आप इतिहासकार बन सकते हैं. तीन साल में हमने जिनते इतिहासकार पैदा किए हैं, उनके लिए अब हमारे पास उतनी यूनिवर्सटी भी नहीं हैं.

अंग्रेज़ों की कल्पना थी कि भारत के इतिहास को हिन्दू इतिहास मुस्लिम इतिहास में बदल दो. आज बहुत से लोग अंग्रेज़ी हुकूमत की सोच को पूरा कर रहे हैं. वो वापस इतिहास को हिन्दू बनाम मुसलमान के खांचे में ले जा रहे हैं. वर्तमान पर पर्दा डालने के लिए इतिहास से वैसे मुद्दे लाए जा रहे हैं जिनके ज़रिए नागरिक का, मतदाता का धार्मिक पहचान बनाई जा सके. हम क्यों अपनी भारतीयता कभी अनेकता में एकता में खोजते खोजते, धार्मिक एकरूपता में खोजने लगते हैं? हम संविधान से अपनी पहचान क्यों नहीं हासिल करते, जिसके लिए हमने सौ साल की लड़ाई लड़ी. दिन रात बहस किए, लाखों लोग जेल गए.

अगर बहुतों को लगता है कि इस सवाल पर बहस होनी चाहिए तो क्या हम सही तरीके से अपने सवाल रख रहे हैं, बहस कर रहे हैं, क्या उसका मंच अख़बार तक न पढ़ने वाले ये एंकर होंगे. आख़िर क्यों बहुसंख्यक धर्म इतिहास के किरदारों पर धार्मिक व्याख्या थोपना चाहता है? कभी मीडिया के स्पेस में हमारी भारतीयता मिले सुर मेरा तुम्हारा से बनती थी, आज हमारा सुर हमारा, तुम्हारा सुर तुम्हारा या तुम्हारा सुर कुछ नहीं, हमारा ही सुर तुम्हारा.

हम भारतीयों का भारतीय होने का बोध और इतिहास बोध दोनों संकट से गुज़र रहा है. हमें एक खंडित नागरिकता के बोध के साथ तैयार किए जा रहे हैं. जिसके भीतर फेक न्यूज़ और फेक हिस्ट्री के ज़रिए ऐसी पोलिटिकिल प्रोग्रामिंग की जा रही है कि किसी भी शहर में छोटे छोटे समूह में लोगों को ट्रिगर किया जा सकता है. क्या आप इतिहास का बदला ले सकते हैं तो फिर आप न्याय की मूल अवधारणा के खिलाफ जा रहे हैं जो कहता है कि खून का बदला खून नहीं होता है. अगर हम खून का बदला खून की अवधारणा पर जाएंगे तो हमारे चारों तरफ हिंसा ही हिंसा होगी.

इस समय भारत में दो तरह के पोलिटिकल आइडेंटिटि हैं. एक जो धार्मिक आक्रामकता से लैस है और दूसरा तो धार्मिक आत्मविश्वास खो चुका है. एक डराने वाला है और डरा हुआ है. यह असंतुलन आने वाले समय में हमारे सामने कई चुनौतियां लाने वाला हैं जिन्हें हम ख़ूब पहचानते हैं. हमने इसके नतीजे देखे हैं, भुगते भी हैं. अलग-अलग समय पर अलग-अलग समुदायों ने भुगते हैं. हमारी स्मृतियों से पुराने ज़ख़्म मिटते भी नहीं कि हम नए ज़ख़्म ले आते हैं.

जैसे हिन्दुस्तान एक टू इन वन देश है. जिसे हमारी सरकारी ज़ुबान में इंडिया और भारत के रूप में पहचान मिल चुकी है. उसी तरह हमारी पहचान धर्म और जाति के टू इन वन पर आधारित है. आप इन जाति संगठनों की तरफ से भारत को देखिए, आप उसका चेहरा सबके सामने देख नहीं पाएंगे. आप जाति का चेहरा चुपके से घर जाकर देखते हैं. हमने जाति को ख़त्म नहीं किया. हमने आज़ाद भारत में नई नई CAST COLONIES बनाई हैं. ये CAST COLONIES CONCRETE की हैं. इसके मुखिया उस आधुनिक भारत में पैदा हुए लोग हैं. पूछिए खुद से कि आज क्यों समाज में ये जाति कोलोनी बन रही हैं.

आज का मतलब 2018 नहीं और न ही 2014 है. हम भारत का गौरव करते हैं, धर्म का गौरव करते हैं, जाति का गौरव करते हैं. हम अपने भीतर हर तरह की क्रूरता को बचाते रहना चाहते हैं. क्या जाति वाकई गौरव करने की चीज़ है? इस सवाल का जवाब अगर हां है तो हम संविधान के साथ धोखा कर रहे हैं, अपने राष्ट्रीय आंदोलन की भावना के साथ धोखा कर रहे हैं. टीम इंडिया का राजनीतिक स्लोगन कास्ट इंडिया, रीलीजन इंडिया में बदल चुका है.

आंध्र प्रदेश में ब्राह्ण जाति की एक कोपरेटिव सोसायटी बनी है. इसका मिशन है ब्राह्मणों की विरासत को दोबारा से जीवित करना और उसे आगे बढ़ाना. ब्राह्मणों की विरासत क्या है, राजपूतों की विरासत क्या है? तो फिर दलितों की विरासत भीमा कोरेगांव से क्या दिक्कत है? फिर मुग़लों की विरासत से क्या दिक्कत है जहां इज़राइल के राष्ट्र प्रमुख भी अपनी पत्नी के साथ दो पल गुज़ारना चाहते हैं. आप इस सोसायटी की वेबसाइट http://www.apbrahmincoop.com पर जाइये. मुख्यमंत्री चंद्रा बाबू नायडू इसकी पत्रिका लांच कर रहे हैं क्योंकि इस सोसायटी का मुखिया उनकी पार्टी का सदस्य है.

इस सोसायटी के लक्ष्य वहीं हैं जो एक सरकार के होने चाहिए. जो हमारी आर्थिक नीतियों के होने चाहिए. क्या हमारी नीतियां इस कदर फेल रही हैं कि अब हम अपनी अपनी जातियों का कोपरेटिव बनाने लगे हैं. इसका लक्ष्य है ग़रीब ब्राह्मण जातियों का सेल्फ हेल्फ ग्रुप बनाना, उन्हें बिजनेस करने, गाड़ी खरीदने का लोन देना. इसके सदस्य सिर्फ ब्राह्मण समुदाय से हो सकते हैं. आईएएस हैं, पेशेवर लोग हैं. इसके चेयमैन आनंद सूर्या भी ब्राह्मण हैं. अपना परिचय में खुद को ट्रेड यूनियन नेता और बिजनेसमैन लिखते हैं. दुनिया में बिजनैस मैन शायद ही ट्रेड यूनियन नेता बनते हैं. वे बीजेपी, भारतीय मज़दूर संघ, जनता दल, समाजवादी जनता पार्टी, जनता दल सेकुलर में रह चुके हैं. जहां उन्होंने सीखा है कि ब्राह्ण समुदाय को नैतिक और राजनीतिक समर्थन कैसे देना है. हमें पता ही नहीं था समाजवादी पार्टी में लोग ये सब भी सीखते हैं. 2003 से वे टीडीपी में हैं.

यह अकेला ऐसा संस्थान नहीं है. विदेशों में भी और भारत में भी ऐसे अनेक जातिगत संगठन कायम हैं. इनके अध्यक्षों की राजनीतिक हैसियत किसी नेता से अधिक है. इस स्पेस के बाहर बिना इस तरह की पहचान के लिए नेता बनना असंभव है. बंगलुरू में तो 2013 में सिर्फ ब्राह्मणों के लिए वैदिक सोसायटी बननी शुरू हो गई थी. सोचिए एक टाउनशिप है सिर्फ ब्राह्मणों का. ये एक्सक्लूज़न हमें कहां ले जाएगा, क्या यह एक तरह का घेटो नहीं है. 2700 घर ब्राहमणों के अलग से होंगे. ये तो फिर से गांवों वाला सिस्टम हो जाएगा. ब्राह्मणों का अलग से. क्या यह घेटो नहीं है?

आज़ाद भारत में यह क्यों हुआ? अस्सी के दशक में जब हाउसिंग सोसायटी का विस्तार हुआ तो उसे जाति और खास पेशे के आधार पर बसाया गया. दिल्ली में पटपड़गंज है, वहां पर जाति, पेशा, इलाका और राज्य के हिसाब से कई हाउसिंग सोसायटी आपको मिलेगी. तो फिर हम संविधान के आधार पर भारतीय कैसे बन रहे थे. क्या बिना जाति के समर्थन के हम भारतीय नहीं हो सकते.

जयपुर के विद्यानगर में जातियों के अलग अलग हॉस्टल बने हैं. श्री राजपूत सभा ने अपनी जाति के लड़कों के लिए हॉस्टल बनाए हैं. लड़कियों के भी हैं. यादवों के भी अलग हॉस्टल हैं. मीणा जाति के भी अलग छात्रावास हैं. ब्राह्मण जाति के भी अलग हॉस्टल हैं. अब आप बतायें, इन हॉस्टल से निकल जो भी आगे जाएगा वो अपने भीतर किसकी पहचान को आगे रखेगा. क्या उसकी पहचान का संविधान आधारित भारतीयता से टकराव नहीं होगा? खटिक छात्रावस भी है जो सरकार ने बनाए हैं. क्यों राज्य सरकारों को दलितों के लिए अलग से हॉस्टल बनाने की ज़रूरत पड़ी? क्या हमारी जातियों के ऊंचे तबके ने संविधान के आधार पर भारत को अभी तक स्वीकार नहीं किया है, क्या वह संविधान आधारित नागरिकता को पसंद नहीं करता है? क्या जातियों को कोई ऐसा समूह है जो धर्म के सहारे अपना वर्चस्व फिर से हासिल करना चाहता है? क्या कोई ऐसा भी समूह है जो अब पहले से कई गुना ज़्यादा ताकत से इस वर्चस्व को चुनौती दे रहा है?

भारत की राजनीति की तरह मीडिया भी इन्हीं कास्ट कॉलोनी से आता है. उसके संपादक भी इसी कास्ट कालोनी से आते हैं. उन्हें पब्लिक में जाति की पहचान ठीक नहीं लगती मगर उन्हें धर्म की पहचान ठीक लगती है. इसलिए वे धर्म की पहचान के ज़रिए जाति की पहचान ठेल रहे हैं. यह काम वही कर सकता है जो लोकतंत्र में यकीन नहीं रखता हो क्योंकि जाति लोकतंत्र के ख़िलाफ़ है. गर्वनमेंट ऑफ मीडिया में सब कुछ ठीक नहीं है. पोज़िटिव यही है कि लोकतंत्र के ख़िलाफ़ यह पूरी आज़ादी से बोल रहा है. भाईचारे के ख़िलाफ़ पूरी आज़ादी से बोल रहा है. हमारी गर्वनमेंट ऑफ मीडिया आज़ाद है. पहले से कहीं आज़ाद है. इसी पोज़िटिव नोट पर मैं अपना भाषण समाप्त कर रहा हूं.

कुल मिलाकर हम यथास्थिति को प्रमोट कर रहे हैं. धर्म के गौरव को हम राष्ट्र बता रहे हैं. आप चाहें तो डार्विन को रिजेक्ट कर सकते हैं. आप चाहें तो गणेश पूजा को ही मेडिकल कॉलेज की पढ़ाई घोषित कर सकते हैं.

જોયા વગર પણ તને, માની લઉં ખુદા _મુહમ્મદઅલી વફા

 

.

જોયા વગર, પણ તને, માની લઉં, ખુદા.

અદ્વૈત્ય તણા  રંગોને પણ જાણી   લઉં ખુદા   .

.

તારી સિફત લમયલિદ વલમયુલદ ખરે રહી

તારી રહેમની ચાદરો તાણી  લઉં    ખુદા .

.

ઉલફત તણા આંગણ મહી નિરખું સદા તને

તારાં મધુર નામો લઈ  માણી  લઉં  ખુદા   .

.

  દિલની  ધડકન મહીં રટણ તારું રહે સદા 

તારે સહારે   સહુ  પીડા ખાણી  લઉં  ખુદા   .

.

શિકવા શિકાયત  આ બધી   વ્યર્થ  છે વફા, 

નારાજગી તારીજ    જો   જાણી લઉં ખુદા   .

.

લમયલિદ=તેને કોઈ ઓલાદ નથી

વલમયુલદ=ન તે કોઈની અવલાદ છે.

ગુલાબી મિજાજ છે…: જલન માતરી

.

સુખ જેવું જગમાં કંઈ નથી, જો છે તો આ જ છે,

સુખ એ અમારા દુ:ખનો ગુલાબી મિજાજ છે.

.

હું જો અનુકરણ ન કરું તો કરુંયે શું ?

અહીંયા મરી જવાનો પ્રથમથી રિવાજ છે.

.

અસ્તિત્વ તારું આસ્થાનું નામ છે ખુદા ?

એ વ્હેમ છે તો વ્હેમનો તો ક્યાં ઈલાજ છે ?

.

દુનિયાના લોક હાથ પણ ના મૂકવા દિયે,

ને તું કહે સમસ્ત જગત મારે કાજ છે.

.

ઊઠ-બેસ વિણ, અજાન વિણ, પળમાં પતી જશે,

મસ્જિદમાં આખરી આ ‘જલન’ની નમાજ છે.

Share this:

ભૂલકાં તારા કદી રહેંસાય તો…મુહમ્મદઅલી વફા

 

.

રક્ત તારું પણ જરા રેડાય તો

ભૂલકાં તારા કદી રહેંસાય તો

.

ઇચ્છતો ના હું કદી કે  એ બને

જે થયું અમને તને જો થાય તો

.

આંખથી મેં તો નિહાળ્યું છે બધું

જે થયું તુજથી તને દેખાય તો

.

કોડનાની તેં અજબ બઢતી કરી

વાત બજરંગી તણી સંભળાય તો

.

સાબરમતી કેમ તેં બાળી અદુ?

ચીસ ગુલબર્ગની તને પડઘાય તો

.

હસર તારો  શું થશે એની ખબર?

કુદરત તણો કોપ જો વર્ષાયતો.

અદુ=શત્રુ

ચરણમાં ભટકે છે…..મુહમ્મદઅલી વફા

 

તરસના મૃગજળ પ્યાસા હરણમાં ભટકે છે.

સફરનો થાક આવી અહિ ચરણમાં ભટકે છે.

.

દરદનો બોજ ઊઠાવી નહી શક્યો આખર,

ફગાવીને બધી પીડા મરણમાં ભટકે છે..

.

હ્રદયનો ભેદ જે ખોલી શકાયો નહિ દિલબર,

કદી દીવાલ થૈ ને આવરણમાં ભટકે છે.

.

નદી ભેટી નથી શકતી સમુંદરની છાતી ને

ગરીબ જળ બધા એના જ રણમાં ભટકે છે.

.

કરી શક્યો કદી ના કામ નિજના એ બળથી

સદા ઢોંગી દિલાસાના શરણમાં ભટકે છે.

.

સકળ બ્રહ્માંડમાં વિહરવા હતી ઇચ્છા જેની

વફા જોને હજી એજ અહિ કણમાં ભટકે છે

.

Share this:

ભાંગ—– જય ગજ્જર

 

“બહેન, પ્રસાદ લઈને જજો.” મહાદેવના મંદિરના પૂજારીએ લીલાને કહ્યું.

લીલાને મહાદેવજીમાં બહુ શ્રધ્ધા. નાની હતી ત્યારથી શંકરપાર્વતિનું વ્રત કરતી. ભોળા શંકરને રીઝવી કેલૈયા કુંવર જેવો વર માગતી. એ માટે ગોરો પણ કરતી. ‘ગોરમાનો વર કેસરિયો’ ગાતી જાય અને કેસરિયા વરના સપનામાં ખોવાઈ જાય.

ગરીબને ઘેર જન્મી હતી. પણ રૂપનો ટૂકડો હતી. જાણે કોઈ શાપિત અપ્સરાનું રૂપ એનામાં ઊતર્યું હતું.

પાડોશીઓ તો વળી જુદું જ કહેતા.

ગંગાબાને પાડોસમાં રહેતી લીલા બહુ ગમે. નવરી પડે કે તરત જ ગંગામા પાસે દોડી જાય. ગંગામા પણ એને પ્રેમથી આવકારે. બંનેના જીવ એકબીજામાં બહુ મળી ગયા હતા.

કેટલાક લોકો લીલાને ગાંડી કે ઘેલી કહી ઊતારી પાડતા પણ ગંગાબા તો એને પ્રેમથી નવાજે. આથી લીલાને ગંગાબા સાથે બહુ ફાવી ગયું. ગંગાબા એને વારતહેવારે ખવડાવે, જરૂર પડે તો પૈસા પણ આપે.

એટલે જ કયારેક કો’ક કહેતું, “ગયા જનમમાં લીલા ગંગાબાની છોડી હશે!”

હા, લીલાની છોકરમતને કારણે કયારેક એ ઘેલી લાગતી પણ દેખાવે કોઈનીય નજર ઠારે એવી સરસ છોકરી હતી.

ગંગાબાને વર્ષોથી ઓળખનાર લોકો કહેતા કે એ જાણે ગંગાબાનું જ રૂપ હતું! ગંગાબા નાનાં હતાં ત્યારે અસલ એના જેવાં જ સોહામણાં હતાં.

ગોરા ગોરા ગાલ, જમણા ગાલ પર સોહતો પેલો કાળો તલ. અણિયારી આંખો. લાંબા લાંબા વાળ. ઠમકતી મજાની ચાલ. ઘણું બધું હતું પણ ગંગાબા બહુ હોંશિયાર હતાં જયારે લીલામાં  અકકલ થોડીક ઓછી હતી. લાંબું વિચારી શકતી નહિ. સહેલાઈથી કોઈથી ભોળવાઈ જાય એવી હતી. સોળ વર્ષની થઈ પણ નાની બાલિકા જેમ વર્તતી.

“આ મુઈમાં શાન કયારે આવશે? પરણવા જેવી થઈ પણ ઊંડી સમજ નથી. કયાં કોની સાથે કેમ વર્તવું એની જરાકે ગતાગમ નથી.” ગંગામા પાડોશમાં ઘણીવાર ફરિયાદ કરતી.

“બિચારી શું કરે? નાની હતી ત્યારે એને ઊંઘાડવા એ ઓરમાન મા જ અફીણ ઘોરી સૂવડાવી દેતી… એટલે એ મંદ બુધ્ધિની છે. બાકી બહુ ડાહી છે. એને પરણાવી દેશે પછી આપોઆપ એની શાન ઠેકાણે આવી જશે. “

“એ પગલીને કોણ પરણશે?”

“એનો હાથ પકડનાર કોઈક તો કયારેક મળી રહેશે….એનામાં સમજ નથી એવું નથી. ઘણાબધા વ્રત કરે છે. ભકિત કરે છે. કેવાં સરસ ભજનો ગાય છે! જરા ઘેલી છે! લગન કરશે તો એ ઘેલછા ચાલીજશે.”

આવી વાતો સાંભળતાં ગંગાબાને એની પ્રત્યે મમતા વધતી જતી.

કયારેક લીલાને શિખામણ આપે, “લીલા, બીજું બધું તો ઠીક પણ હડકાયા કૂતરા જેવા પુરુષોથી જાતને સંભાળજે. કયારેક એકલતા અને ભોળપણનો નઠારા લોકો લાભ ઊઠાવતા હોય છે!”

લીલા હસીને કહેતી, “ગંગામા, આ મારા અણીયારા દાંત જોયા છે? એવા લોકોને  તો મારા આ બે દાંત વચ્ચે શેરડીના સાંઠા જેમ એવા તો કચડી નાખું કે જિંદગીભરની ખો ભૂલી જાય… એમ કંઈ હું ભોટ નથી.”

ગંગામાને એ વખતે લીલા ડાહી અને સમજુ લાગતી. એ વિફરે તો એવું કરે એવી હતી.

એક વાર શેરીનું કૂતરું પાછળ પડેલું તો એણે કૂતરાને સામેથી બચકું ભરી દીધું હતું એ વાત ઘણા લોકો ભૂલ્યા નહોતા. એ વાત ગામ આખામાં ફેલાઈ જતાં લીલા સામે આંખ ઊંચી કરવાની કે લીલાને અડપલું કરવાની કોઈ હિંમત નહોતું કરતું.

ગામની ભાગોળે નવા બંધાયેલા મહાદેવના મંદિરમાં પૂજાપાઠ કરવા કાઠિયાવાડથી કોઈ નવો મહારાજ આવ્યો. જુવાની વટાવી ચૂકયો હતો. એક આંખે અંધ હતો. સૌરાષ્ટ્રનો તપોધન બામણ હતો. ગામના ટ્રસ્ટે દયા ખાઈ એને નોકરી રાખ્યો.

મંદિરમાં રોજ  સવાર સાંજ  પૂજાપાઠ કરે  અને  સાંજે ભજનમંડળીમાં ભજનો કરે. ગામ અને લોકોને એ ગમી ગયો. કિશન એનું નામ. કિશનને પણ ગામ અને કામ ગમી ગયાં. થોડા દિવસમાં સૌનો  વિશ્વાસ સંપાદન કર્યો. સૌ સાથે લીલાનો પણ વિશ્વાસ મેળવ્યો. લીલા મંદિરે આવે એટલે એની સાથે વાતો કરવા પ્રેરાય. ઘેલી લીલા એને બહુ સમજુ લાગે. લીલાને કિશન ગમવા લાગ્યો. એની સાથે હળવાભળવાનો ઉમંગ વધવા લાગ્યો.

એક શિવરાત્રિની રાત્રે કિશને ભાંગ પીધી. ખુશીમાં થોડી વધારે પીવાઈ ગઈ.

લીલા દર્શન કરવા આવી તો એનો હાથ પકડીને બોલ્યો, “લીલા, આવી છે તો મહાપ્રસાદ લેતી જા. ભંડારિયામાં ચાલ. હું તને મહાપ્રસાદ આપું.”

લીલાને  કિશન  ગમવા  લાગ્યો  હતો. એ ખોટું પગલું ન ભરે એવો વિશ્વાસ જાગ્યો હતો.

ભોળાભાવે કિશનની પાછળ પાછળ ગઈ.

કિશને રાજગરાનો શીરો, મોરૈયો, કઢી, બટાટાનું શાક એક પતરાળામાં આપ્યાં.

હરખભેર લીલાએ મહાપ્રસાદ આરોગ્યો.

સહેજ નજીક સરકી એણે પૂછ્યું, “થોડી ભાંગ પીશ?”

“મને ભાંગ પીવડાવીને તમારી શી દાનત છે? તમારી આંખોમાં કંઈ કપટ તો નથી ને? ” કહેતાં એ ઊભી થઈ ગઈ.

મહાકાળીના રૂપે ઊભેલી લીલાને જોઈ કિશન ગભરાઈ ગયો.

એ પળમાં જ પરિસ્થિતિ પામી ગયો.

હળવેકથી એનો હાથ પકડી મીઠા શબ્દોમાં એ બોલ્યો, “લીલા, તું આ કિશનને ઓળખવામાં થાપ ખાઈ ગઈ લાગે છે. મને તું ગમે છે… બહુ ગમે છે… મારો કોઈ બદઈરાદો નથી. તને મારી પત્ની બનાવવાનાં સમણાં સેવ્યાં છે. એ વાત કહેવા તને અહીં બોલાવી છે. તું હા પાડે તો હું તને પરણવા માગું છું. તારી પૂરી સંમતિ અને મરજી હોય તો જ…”

“સાચે જ તમે મને પરણવા માગો છો?”

“કેમ તને મારા શબ્દોમાં વિશ્વાસ નથી. આજ મહા શિવરાત્રિ છે. શંકરપાર્વતીના સોગંદ ખાઈને કહું છું કે મેં મારા દિલની વાત તને કરી છે…”

“આ પગલી વિષે તમે કંઈ જાણો છો?”

“મારે શું જાણવાનું હોય? તારી સંમતિ સિવાય મારે કશું જાણવું નથી.”

બીજે દિવસે ગામ આખામાં પતાસાં વહેંચતાં ગંગાબા સૌને એક જ સવાલ પૂછતાં, “કોણ કહે છે કે મારી લીલા અબૂધ છે?”

(સૌજન્ય:શરદ,તારું ગુલાબ  )

(સૌજન્ય:ધરતીના ધબકારP.227)

નકલી મિસ્ટર અને તકલાદી મૌલાના……જનાબ આઈ.ડી.બેકાર

Share this:

વારસાઈ વહેંચણીમાં મોડું ન કરીએ—-મૌલાના ખૂરશીદ અનવર કાસમી

<a href=”https://bazmewafa.files.wordpress.com/2018/01/sh14.jpg”&gt;href=”https://bazmewafa.files.wordpress.com/2018/01/sh15.jpg”&gt;

(source:Azizul Hind Urdu daily 8Jan.2014)

Share this:

આંખોમાં સપનું ઉગાડીને આગળ જઈએ……દેવિકા ધ્રુવ

.

ગમના ગાણા દૂર મેલીને આગળ જઈએ.

ઘાવ સમયના ભુલાવીને આગળ જઈએ.

 .

કોણ કહે છે, કામે લાગે ભણતર ગણતર?

પાઠો સાચા વંચાવીને આગળ જઈએ.

 .

ભીડ છે એકલતાની, ને ગામમાં સૂનકાર આ

દૂર ક્યાંક બધુંય ફંગોળીને આગળ જઈએ.

 .

છો ને વાદળ ઢાંકે, સંતાડે સૂરજને

આંખોમાં સપનું ઉગાડીને આગળ જઈએ.

 .

રામ રહીમની વાતો કરતા માણસ ખોટાં,

ઉર-તરાજુ જોખાવીને આગળ જઈએ.

Share this:

કૈસનું માથું જુઓ શાનથી રહ્યું._ _મુહમ્મદઅલી વફા

ઝાડનું કોઈ પણ  ના દર્દ તને નડ્યું.

એક પત્થર લાગતાં તું ખરી પડ્યું.

.

દિલ ઉપર લાગી રહેલાં તીરને પૂછો,

 ખૂનનું ટીપું કદી ના આંખથી  વહ્યું.

.

લાગણી ચુંઠાઈ ગઈ લીર લીરા થઈ,

 આ ખુમારીનું  ચમન શાનથી રહ્યું.

.

હાથ ખાલી લઈને આવ્યો તુ ક્યાં દોસ્ત,

આ ગળાને તો સદા  તુજ  કરે ધર્યું .

.

 સહુ તમાશાબીનનાં હાથમાં પથ્થર ,

 કૈસનું માથું જુઓ શાનથી   રહ્યું.

.

ગટ ગટાવી હું જઈશ ના રોકશો મુજને,

આ કટોળે વિષ  તમે હાથથી  ભર્યું.

.

તું વફા પોતે  મિસાલો વફાની દે,

તે પછી માની જશે લોક તુજ કહ્યું.  

.

 

કૈસ=મજનુ

નયા હુક્મનામા—-જાવેદ અખ઼તર

 જિસ જબાન મેં જોશ, ફૈજ ઓર-મજાઝ જૈસે શાયર મૌજૂદ હો ,ઇસ જબાન કી શાયરી કે બારે મેં યે તસવ્વુર હી નહીં કિયા જા સકતા હૈ કિ સમાજ મેં જ઼ુલમ-ઓ-ઇસ્તિબદાદ કા દૌર દૌરા હો ઔર ઉર્દૂ શાયર ખામોશ તમાશાઈ બના દેખતા રહે૤

 ઉર્દૂ શાયરી સે બગાવતકી બૂ ના આએ તો ફિર વો ઉર્દૂ શાયરી હી નહીં૤ જિસ જબાન મેં જોશ, ફૈજ ઓર-મજાઝ જૈસે શાયર મૌજૂદ હો ઇસ જબાન કી શાયરી કે બારે મેં યે તસવ્વુર હી નહીં કિયા જા સકતા હૈ કિ સમાજ મેં જ઼ુલમ-ઓ-ઇસ્તિબદાદ કા દૌર દૌરા હો ઔર ઉર્દૂ શાયર ૙ામોશ તમાશાઈ બના દેખતા રહે૤ મોદી રાજ મેં સિંહ કે પર્ચમ તલે ચલ રહે મોબ લંચિંગ જૈસે શર્મનાક વાક઼િયાત કે ખિલાફ ઉર્દૂ શાયરી મેં બહુત સારી આવાજેં ઉઠતી રહીં૤ લેકિન ઉર્દૂ શાયરી કે બાગિયાના તેવર કો જિસ ખ઼ૂબસૂરતી સે જાવેદ અખ઼તર ને સન 2017 મેં કહી અપની નજમ મેં જાહિર ક્યા, વો ઉર્દૂ શાયરી કો ચાર ચાંદ લગાને વાલી બાત હૈ૤ જાવેદ અખ઼તર કો ઉનકે ફ઼ન્ન-એ-શાઇરી કે લિએ સન 2017 કા બેહતરીન શાયર કહા જાયે તો કતઅન ગલત ના હોગા૤ ઇસ નજમ પર જાવેદ અખ઼તર કો મુબારકબાદ કે સાથ પેશ-એ-ખ઼િદમત હૈ સન 2017 કી સબસે બેહતરીન ઉર્દૂ નજમ નયા હુક્મનામા૤

 કિસી કા હુક્મ હૈ

 સારી હવાએં

 હમેશા ચલને સે પહલે બતાએં

 કિ ઉનકી સિમ્ત કિયા હૈ?

હવાઓં કો બતાના યે ભી હોગા

 ચલેંગી જબ તો ક્યા રફ઼્તાર હોગી

 કિ આંધી કી ઇજાજત અબ નહીં હૈ

 હમારી રેત કી સબ યે ફ઼સીલેં

 યે કાગજ કે મહલ જો બન રહે હૈં

હિફાજત ઉનકી કરના હૈ જરૂરી

 ઔર આંધી હૈ પુરાની ઉનકી દુશ્મન

 યે સબ હી જાનતે હૈં

 કિસી કા હુક્મ હૈ

 દરિયા કી લહરેં

 જરા યે સરકશી કમ કરલીં

 અપની હદ મેં ઠહરેં

 ઉભરના ઔર બિખરના

 ઔર બિખર કર ફિર ઉભરના

 ગલત હૈ ઉનકા યે હંગામા કરના

 યે સબ હૈ સિર્ફ વહશત કી અલામત

બગાવત કી અલામત

બગાવત તો નહીં બર્દાશ્ત હોગી

 યે વહશત તો નહીં બર્દાશ્ત હોગી

 અગર લહરોં કો હૈ દરિયા મેં રહના

 તો ઉનકો હોગા અબ ચુપ-ચાપ બહના

 કિસી કા હુક્મ હૈ

 ઇસ ગુલસિતાઁ મેં બસ

 અબ ઇક રંગ કે હી ફૂલ હોંગે

 કુછ અફસર હોંગે

 જો યે તૈ કરેંગે

 ગુલસિતાઁ કિસ તરહ બનના હૈ કલ કા

યક઼ીનન ફૂલ યક-રંગી તો હોંગે

 મગર યે રંગ હોગા

 કિતના ગહિરા, કિતના હલ્કા

 યે અફસર તૈ કરેંગે

 કિસી કો કોઈ યે કૈસે બતાએ

 ગુલસિતાઁ મેં કહીં ભી

 ફૂલ યક-રંગી નહીં હોતે

 કભી હોહિ નહીં સકતે

 કિ હર ઇક રંગ મેં છિપ કર

 બહુત સે રંગ રહતે હૈં

 જિન્હોં ને બાગ

 યક-રંગી બનાના ચાહે થે

 ઉનકો જરા દેખો

 કિ જબ ઇક રંગ મેં

 સો રંગ જાહિર હો ગએ હૈં તો

 વો અબ કિતને પરેશાં હૈં

 વો કિતને તંગ રહતે હૈં

 કિસી કો કોઈ યે કૈસે બતાએ

 હવાએં ઔર લહરેં

 કબ કિસી કા હુક્મ સુનતી હૈં

 હવાએં

 હાકિમોં કી મુટ્ઠિયોં મેં

 હથક૜ી મેં ક઼ૈદ-ખ઼ાનોં મેં

 નહીં રુકતીં

 યે લહરેં

 રોકી જાતી હૈં

 તો

 દરિયા જિતના ભી હો પર-સુકૂઁ

 બે-તાબ હોતા હૈ

 ઔર ઇસ બે-તાબી કા ઉગલા કદમ

 સેલાબ હોતા હૈ

 કિસી કો યે કોઈ કૈસે બતાએ

બિન સાંપ્રદાયક ભારતમાં સમાન સિવીલ કોડ્ની જરૂરત નથી…..અહમ્દ દેવલવી(સ્થાપક મેમ્બર:ઑલ ઇંડિયા મુસ્લિમ પર્સનલ લૉ બૉર્ડ.

Pl.click the image to read it.

Pl.click the image to read it.

Share this:

(સૌજન્ય:વ.સમાચાર ડીસેમ્બર 2017)

જિંદગી વનવાસ લાગે છે મને…..જિગર ટંકારવી

.

મહેકી જતે આ ખાર તો શું થતે……મુહમ્મદઅલી વફા

.

ચૂકી જતે એ વાર તો શું થતે.

તૂટી જતે તલવાર તો શું થતે.

.

લયમાં હતાં ગીતો બધાં ગુંજતાં,

તૂટી જતે એ તાર તો શું થતે.

.

સારું થયું ડૂબી ગયા ઘાટ સહુ,

ડૂબી જતે મઝધાર તો શું થતે.

.

ખુંપી ગયાં સહુ તીર તો દિલ મહીં,

બીજા થતે કંઈ વાર તો શું થતે.

.

ખૂલી જતે પાનું વચનનાં બાગનું,

સળગી જતે ઇકરાર તો શું થતે.

.

તડપી ગયાં એ ખંજરની ધારથી

ઊતરી જતે એ પાર તો શું થતે.

.

સચવાઈ રહી ઇજ્જત ગુલોની વફા

મહેકી જતે આખાર તો શું થતે.

 

ખાર=કાંટા

Share this:

ધરતીના ધબાકારા………ડો.એસ.એસ.રાહી

(સૌજન્ય: ગુજરાત ટુડે 17 ડીસે.2017)

Share this:

દીવાનગી અંજામ છે….. આસિફ્ખાન ‘આસિર’

 

યાદ તારી વાત તારી સૌ હવે નિષ્કામ છે

 પ્રેમ નો આખર અહીં દીવાનગી અંજામ છે

 .

જપ ને માળા, ખોખલા સજદાઓ સૌ નાકામ છે,

એ જ રાખે છે છરા જેના અધર પર રામ છે.

.

 આ જુઓ જાહોજલાલી દર્દ ની મારા તમે,

કોણ કે’છે કે ફકત, સુખ મા અહીં આરામ છે.

 .

આ નગર ની જેમ ઊભરાતી ઉદાસી આપણી,

થાય ના ખાલી કદી પણ એક એવું જામ છે.

.

એક-બે પગરવ છે બસ, કો’ સાદ કયાં સંભળાય છે,

આમ છે રસ્તો છતા પણ કેટલો સુમસામ છે.

.

આ કહે છે કોણ કે બદલાય છે દુનિયા અહીં,

એજ પાગલ એજ મજનૂ એજ રમતારામ છે.

.

આ દશા મા વર્ષ જો વીતી ગયા ‘આસિર’ ઘણા,

કો’ક દી’ એ પણ કહે, બે પળ તમારું કામ છે.

Share this:

Born on December 12, 1939.  Khalil Dhantejvi

Share this:

ખબર પડશે તને………ખલીલ ધનતેજવી

Share this:

ખુલ્લો કોઈના પ્યારનો દરબાર થઈ ગયો…..મુહમ્મદઅલી વફા

.

આ જોત જોતાંમાં જ હાહા કાર થઈ ગયો.,

ખુલ્લો કોઈના પ્યારનો દરબાર થઈ ગયો.

.

સાગર બની ને તું ઊછળતો રહ્યો બધે,

ટીપું બની ને હું જુઓ લાચાર થઈ ગયો.

.

નાની કળી ના શ્વાસમાં સરકી ગયો કદી

તું તો ચમન ને ફૂલમાં દિલદાર થઈ ગયો.

.

બે ચાર વાતોની ચબરખી સમ જીવન થયું

આ ગ્રંથ તમારો તો બહુ દળદાર થઈ ગયો.

.

કદમો ઘસાયા કૈસના કંઈ કેટલા હશે?

રસ્તો જુઓને કેટલો બિસ્માર થઈ ગયો.

.

તરણું બની ને આ અમે ડૂબી ગયા ‘વફા’

પથ્થર બની ને તું ખરે તરનાર થઈ ગયો

Share this:

ખાંડા થકી ખેલ્યા છતાં રણકાર, ના થયો……મુહમ્મદઅલી વફા

એથી જ તો વર્ષો થયાં પણ પ્યારના થયો.

કોશિશ થઈ  બેહદ છતાં ઇકરાર ના થયો.

.

સાતે સમન્દર પી ગયા આવ્યો ન ઓડકાર,

ખાંડા થકી ખેલ્યા છતાં રણકાર, ના થયો.

.

સાથે રહ્યો એ ફૂલની સાથે સંગિની થઈ,

કંટક તણો બાગો મહીં સ્વીકાર ના થયો.

.

જંગલ અને રણ આંગણે ભમ્યા અમે સદા,

તોયે અમારો હોંસલો બીમાર ના થયો.

.

હું પણ’વફા’ એ જીદને માની નહીં શક્યો,

ભરવા આ ખાલી જામ ને તૈયાર ના થયો

(Courtesy:Shadsetu blog)

સંબંધો જડે છે કેટલા?… . કિશોર પટેલ

માણસો ટોળે વળે છે કેટલા!

એમ સંબંધો જડે છે કેટલા?.

.

સૂચનો લોકો કરે છે એટલાં

વાત મારી સાંભળે છે કેટલા?

 .

એ ઠઠ્ઠાખોરી હસાવે મંડળી

પંડની હાંસી ગળે છે કેટલા?

.

ઓ નસીહત આપનારા તારલા

મયકદામાં જો, ખરે છે કેટલા?

 .

ક્યાં ખુદાઈ છે અને છે પાક ક્યાં

પણ ખુદા જાતે બને છે કેટલા?

.

હોય જો બે ચાર વાતો તો કહું

પણ કિસ્સા તો જીવને છે કેટલા?

.

હું હજી તો શ્વસતો છું બાપલા!

વારસો મારા લડે છે કેટલા?

.

આજ મારે કાજ કૂટે સ્વજનો

કાલ ઊઠી સ્મરે છે કેટલા?

.

આમ તો મોટા બધા છે મારથી

શોધ, તો જોવા મળે છે કેટલા?

.

Share this:

ખુદાકા ઘર હૈ મંદિર ભી,ખુદાકા ઘર હૈ મસ્જિદ ભી…પ્રો.જગન્નાથ આઝાદ

.

સદા જોયા કરે છે કાળ—બાબુ પટેલ

                  .

જગે જગ દવ બળે  તો  યે સદા જોયા  કરે છે કાળ

ધરા પર  વિષ ઝરે તો  યે સદા જોયા  કરે  છે કાળ

.

કરી કૌતુક  નજર  બાંધી  કપટ  બાજી  રમી  પલમાં

કલંદર છળ કરે  તો   યે  સદા  જોયા   કરે  છે   કાળ

.

જબરદસ્તી કરીને  જ્યાં  અબળ પર થાય  બળજોરી 

તરફડી  એ  મરે  તો  યે  સદા  જોયા  કરે  છે  કાળ

.

સળગતા   જહરની  બંદી મહીં   લાખો   બળે છે ત્યાં

મરણ ચીસો પડે  તો  યે  સદા  જોયા  કરે  છે કાળ

.

ખુના મરકી  થકી  ઝરતાં મનખનાં  રક્તથી  રણમાં

નદી  શોણિત વહે  તો  યે સદા  જોયા  કરે  છે  કાળ

.

પ્રલય કણને જલાવી  જ્યાં પ્રચંડ તણખા ઉડે છે ત્યાં

જગત ભડકે બળે  તો  યે  સદા  જોયા  કરે  છે  કાળ

.

અદાવત  આભ   ફાડીને   અચાનક   ધાડ  પાડે  ત્યાં         

જહાં   ઉજ્જડ બને  તો   યે સદા  જોયા  કરે  છે  કાળ

.

તોડો સદીના પથ્થરો, રસ્તો નથી બનતો.……મુહમ્મદઅલી વફા

 

 .

મત્લો નથી બનતો અને મકતો નથી બનતો,

આ જિંદગીનો  એક પણ છેડો નથી બનતો..

 .

ક્ષણો ખસેડો તો સમય પણ વાંઝિયો લાગે,

તોડો સદીના પથ્થરો, રસ્તો નથી બનતો.

 .

પાનખર નું આગમન હો તો પણ વધાવી લો,

વસંતો તણો એના વિના મુદ્દો નથી બનતો.

 .

તું બેસતો લઈને પરબ પણ ઝાંઝવાની અહિ ,

પ્યાસા હરણનો એ થકી દરિયો નથી બનતો.

 .

શમ્આ જલાવી લો હજારો આગિયાઓની,

સૂરજ પણાં જેવો વફા દીવો નથી બનતો.

Share this:

સવાલ પર સવાલ…ભરત મહેતા

(coutesy:Kyan? p.64)

આવે છે ટેરવાંને કઈ પાનખરની યાદ….રમેશ પારેખ

(સૌજન્ય:કયાં? P.65)

રમેં એકલી સાત તાલી હવાઓ….રમેશ પારેખ

હૈયાના આંગણે ખુશબૂનો ફાગ રાખ—મુહમ્મદઅલી વફા

 .

શત્રુપણ ઝૂમે જરા એવો તું ત્યાગ રાખ

હૈયા મહિ પ્રેમનો એવો તું રાગ રાખ.

 .

અમને ના પરવડે હિમમાં રહેવું સદા

માથું શીતળ રહે તો ,હૈયે આગ રાખ.

.

તારા ગુલ પર રહી વીજ ની આંખો સદા

તારા હિસ્સા મહીં વાયુના બાગ રાખ.

.

તારી કરુણા બધે વહેંચાય રહી છે ખુદા

પાપી છું હું છતાં મારો પણ ભાગ રાખ.

 .

કાંટાની ફસલ કાપી આનંદિત છે બધા,

હોય ભલે એક પણ ફૂલોની માંગ રાખ

 .

ભટકે છે પાનખર ની કાતિલ હવા વફા,

હૈયાના આંગણે ખુશબૂનો ફાગ રાખ

Share this:

સ્વપ્ન તમારાં મળી ગયાં…….બરકત વિરાણી’બેફામ’

 

સસમયની ધૂળ માં ઇતિહાસ છે કે હાડપિંજર છે?

છતાં આકાર જેવો છું…..રતિલાલ અનિલ

બહુ સંદિગ્ધ છે અસ્તિત્વ ,ને ચકચાર જેવો છું.

.

આ પવન પણ તે તરફ ફંટાય છે……બેદાર લાજપુરી

.

કયાં કશે પણ એકલાં પ્હોંચાય છે?
નેવીગેશન ધારે ત્યાં લઇ જાય છે

.

હું લખું સરનામું મારું ને પછી
એ મને તારા ઘરે લઇ જાય છે

.

ફેસટાઇમ ફોન પણ જેના કરે

ફેસબુકે એ સખા વંચાય છે

.

કોઇની યે ના ગઝલ ચોરું મગર
ખ્યાલો જો ટકરાય તો ટકરાય છે

.

પોસ્ટમાં હું મોકલું છું છાપવા
ને ગઝલ જઇ પ્રેસમાં અટવાય છે!

.

જે તરફ ‘બેદાર’ ચીંધે આંગળી
આ પવન પણ તે તરફ ફંટાય છે

Share this:

વાત તેની તેજ છે…અબ્દુલ”મૌલિક”

હોવાપણાનો ભાર નહીં જીરવી શકો…..આદિલ મન્સૂરી 

આદિલ કરો વિચાર, નહીં જીરવી શકો

સુખના બધા પ્રકાર નહીં જીરવી શકો

.

ઈશ્વરનો પાડ માનો કે પડતી નથી સવાર

સૂરજનો અંધકાર નહીં જીરવી શકો

.

થાકી જશો શરીરની સાથે ફરી ફરી

હોવાપણાનો ભાર નહીં જીરવી શકો

.

આ ભીડમાંથી માર્ગ નહીં નીકળે અને

એકાંત પણ ધરાર નહીં જીરવી શકો

.

મારગમાં એક એવી અવસ્થા ય આવશે

જ્યાં મૌનનો ય ભાર નહીં જીરવી શકો

.

મૃત્યુનો ઘા કદાચ તમે જાવ જીરવી

જીવનનો બેઠ્ઠો માર નહીં જીરવી શકો

.

મિત્રો કે શત્રુઓથી બચી નીકળો પછી

પડછાયાનો પ્રહાર નહીં જીરવી શકો

.

માથું ઘણુંજ નાનું છે પંડિતજીને કહો

આ પાઘડીનો ભાર નહીં જીરવી શકો

.

મૂકીએ ગઝલના ચોકે બનાવીને બાવલું

માથે સતત હગાર નહીં જીરવી શકો

.

આદિલ સુખેથી શ્વાસ નહીં લઈ શકો તમે

એના સતત વિચાર નહીં જીરવી શકો

સુફી મનુબરી……..બઝમે વફા

 

(સૌજન્ય:ગુજરત ટુડે 25 સપટે.2017)

Sufi Manubari | My Tankaria

http://www.mytankaria.com › News

Sep 24, 2017 – A very good friend of many Tankarvis, Haji Mohamed Musa Sufi Manubari, has passed away after a very short illness. Inna Lillahi wa inna ilayhi …

Muhammedali Wafa

إِنَّا للهِ وَإِنَّـا إِلَيْهِ رَاجِعونَ…..અલ્લાહ સુબ.મર્હૂમ સૂફી સાહેબ ની બાલ બાલ મગફિરત ફરમાવે.અને એમના કુટુંબી જનો,મિત્રો,અને ચાહકોને સબ્રે જમીલ અતા ફરમાવે.હઝલ સમ્રાટ મર્હૂમ જનાબ બેકારા સાહેબ પછી સૂફી મનુબરી સાહેબ સાચેજ હઝલ રત્ન હતા. બેકાર સાહેબે લખ્યું હતું કે….તારા વિના લાગશે ફીકા ફીકા મુશાયરા.હવે બ્રિટનના મુશાયરાઓ સૂફી સાહેબ વિના ફીકા તો ન થઈ જાય?ઇંશા.અલ્લાહ જલ્લેશાનહુ માર્હૂમની નેમુલ બદલ અતા ફરમાવે !

મુકતક—સૂફી મનુબરી

ફરીથી હાજીનો પિત્તો ના ઉછળી જાય તો સારું

ફરી ઇસપ વલી લાલ પીળો ના થાય તો સારું

‘સુફી’આપસમાં ઝઘડીને અમારી ઠુસ નીકળી ગઇ

પરસ્પર એકતા જેવું હવે કંઇ થાય તો સારું

હઝલ—સૂફી મનુબરી

છે દુઆ મારી કે મારા માસાને વિઝા મળે

તું રહમ કર મારા માથા પરથી આ આફત ટળે

પાસે બેસી પૌત્રો પણ વાત મારી સાંભળે

એને સ્ટુપિડ કે’ ના એવી બાયડી મળે

જાઉં છું વિંન્ટરમાં ઇંન્ડિયા તેથી હું ગભરાઉં છું

યા ખુદા તારી સામે હાથ હું લંબાઉં છું

જાઉં ઇન્ડિયા ત્યાંથી પાછો સલામત આવું હું

સાથ કિલોનું વજન સાથે ખેંચી લાવું હું

હા મને આબાદ તું કસ્ટમમાંથી છટકાવજે

મારા બદલે કોઇ બીજાનેજ તું પકડાવજે

ઝુડવા આવી

બૂઢાપામાં આ કાકાની કળાઓ ખીલવા આવી.

અને દાઢો જવાનીની હવે તો ફૂટવા આવી.

વિતી ગઇ જે જવાની તે ફરી રીવર્સ થવા આવી,

પૂરા છપ્પન થયા ત્યારે મને છંછેડવા આવી.

કમૂ કલકોલવા આવી અને રૂપા ફોલવા આવી,

સમરમાં વીઝા લઈ જાને મને ખંખેરવા આવી.

આ કાકી યુ.કે.માં આવીને પણ સીધી નથી રહેતી,

કોઇનું જોડવા આવી, કોઇનું તોડવા આવી.

મણી કાકીનું બાકી હતું ,તો છેવટે તે પણ,

યુ.કે.ને બોરડી સમજીને એને ઝુડવા આવી.

હિકાયત હૂરોની પઢતો હતો હું એકલો બેસી,

કિચનમાંથી હૂરીની માં ત્યાં માથું ફોડવા આવી.

હીટરની પાંસે બેસીને ઉમરજીએ ઉંઘી લીધું,

હસન તુ જાગ આ વાએઝતો પૂરી થવા આવી.

‘સૂફી’કિમત જો રુપિયાની ઘટી ગઈ તો નવાઈ શી,

અમારી વેલ્યુ પણ એક કોળીની થવા આવી.

_’સુફી’મનુબરી(બોલ્ટન,યુ.કે.)

(ગુજLISH ગઝલો _36)

Share this:

પ્રિયાને…..સુરેશ હ.જોષી

Share this:

હિન્દુત્વ-ફાફડાજલેબી…..ઓમપ્રકાશ ઉદાસી

 

(સૌજન્ય: નીરિક્ષક1 માર્ચ2018)

 

.

ખ઼ુદા હમ કો ઐસી ખ઼ુદાઈ ન દે — બશીર બદ્ર

.

ખ઼ુદા હમ કો ઐસી ખ઼ુદાઈ ન દે

કિ અપને સિવા કુછ દિખાઈ ન દે

.

ખ઼તા-વાર સમઝેગી દુનિયા તુઝે

અબ ઇતની જ઼િયાદા સફ઼ાઈ ન દે

.

હઁસો આજ ઇતના કિ ઇસ શોર મેં

સદા સિસકિયોં કી સુનાઈ ન દે

.

ગ઼ુલામી કો બરકત સમઝને લગેં

અસીરોં કો ઐસી રિહાઈ ન દે

.

ખ઼ુદા ઐસે એહસાસ કા નામ હૈ

રહે સામને ઔર દિખાઈ ન દે