Share this:

ગણતરી ના કર…..મહેક ટંકારવી,બોલ્ટન,યુ.કે

(Courtesy :Gujarat today 18 Aug.19)

Advertisements

Share this:

મસ્તરંગી નહીં, છતાં ગુજરાતીનો મસ્ત ગઝલકાર :મસ્ત હબીબ__શકીલ કાદરી

ગમતો ગઝલકાર : ૪

મસ્તરંગી નહીં, છતાં ગુજરાતીનો મસ્ત ગઝલકાર :મસ્ત હબીબ

__શકીલ કાદરી

ગુજરાતી ગઝલક્ષેત્રે મરીઝે જેમની પાસે પ્રારંભમાં ઇસ્લાહ લીધી હતી અને એ દ્રષ્ટિએ જે મરીઝના ઉસ્તાદ ગણાય એવા ગઝલકાર અમીન આઝાદ, અમૃત ઘાયલ, મરીઝ, રતિલાલ ‘અનિલ’,’શૂન્ય’ પાલનપુરી, ‘સૈફ’ પાલનપુરી અને ‘ઓજસ’ પાલનપુરીએ આ ધરતી પર જન્મ નહતો લીધો એ પહેલાં પહેલાં ગઝલકાર ‘મજનૂ’, ‘શયદા’, ‘બેકાર’, ‘સગીર’, ‘નસીમ’, ‘નામાવટી’, ‘આસિમ’ રાંદેરી, જમિયત પંડ્યા ‘જિગર’ અને ‘ગની’ દહીંવાલાનો જન્મ થઈ ચુક્યો હતો…. આ બધાં ગઝલકારોના જન્મ પછી’ શૂન્ય ‘- ‘ઘાયલ’ – ‘મરીઝ’ આદિ પહેલાં જન્મેલ ગઝલકાર તે ‘મસ્ત’ હબીબ સારોદી.

ગુજરાતી ગઝલની સરસ વેબસાઈટ ચલાવતાં મુહમ્મદ અલી ‘વફા’ની વાત માનીએ તો આજે એક તરફ આધુનિક ગઝલના પ્રમુખ હસ્તાક્ષર ગણાતાં ‘અદમ’ ટંકારવી અને બીજી તરફ પરંપરાને ચુસ્ત રીતે વળગી રહેનાર ગઝલકાર ‘રાઝ’ નવસારવી (બીજું નામ સૈયદ રાઝ- એટલે ચિનુ મોદીએ બંને જુદાં ગણી ‘ગુજરાતી પ્રતિનિધિ ગઝલો’માં બબ્બે સ્થાને જેમની ગઝલો લીધી તે…)ના ગઝલગુરુ આ ‘મસ્ત’ હબીબ સારોદી જ. જુનાં ગઝલકાર ‘મસ્ત’ મંગેરા અને ખુદ મુહમ્મદ અલી વફાની ગઝલોની પણ એમણે ઇસ્લાહ કરી હતી. આવા મહત્વના ગઝલકારને રતિલાલ ‘આનિલે’, ‘સફરના સાથીમાં’ અને જલન માતરીએ ‘ઊર્મિની ઓળખ’માં યોગ્ય રીતે ન્યાય આપ્યો છે…પરંતું ત્યારબાદ ગઝલકારો વિશે લખનારાઓ માટે આ સર્જક ‘અછૂત’ કેમ રહ્યો એ પ્રશ્ન છે. જ્યાં એના નામનો ઉલ્લેખ થયો ત્યાં પણ બે પાંચ આડીઅવળી રેખાઓથી વિશેષ એનો ગ્રાફ દોરવામાં ન આવ્યો.

ગુજરાતીના ઉત્તમ ગઝલકારોમાં ગઝલસર્જન સાથે જ ગઝલવિવેચનના ક્ષેત્રમાં પણ સક્રિય રહેનાર સર્જકો ‘નિસાર’ શેખચલ્લી, અમૃત ‘ઘાયલ’ના ગુરુ ‘અસર’ સાલેરી, ‘ચાંદમુખ’, ‘નસીમ’ અને રતિલાલ ‘અનિલ’ની સાથે ‘મસ્ત’ હબીબનું નામ પણ મૂકવું જ પડે. ૧૯૬૫માં પ્રકાશિત એમના સંગ્રહ ‘મસ્તી’માં સમાવિષ્ટ ત્રણ લઘુલેખો “શે’રનો ધર્મ'”, “ગઝલનો મિજાજ”, અને “ગઝલનું સ્વરૂપ” વાંચીએ તો ગઝલકાર ઉપરાંત ગઝલવિવેચક તરીકેની એમની ઓળખ પણ પ્રાપ્ત થાય છે.

‘મસ્ત’ હબીબનું મૂળ નામ પટેલ હસન મૂસાભાઈ હતું પણ એ ઉર્દૂ શાળામાં આચાર્ય હોવાથી મુન્શી હસન મૂસા એવું પણ લખાતું. એમના જન્મની બે ભિન્ન તારીખો પ્રાપ્ત થાય છે. જલન માતરીએ એમના જન્મની તારીખ ૮મી નવેમ્બર ૧૯૧૨ દર્શાવી છે. એ જ તારીખ ગુજરાતી સાહિત્ય કોશમાં એ કારણે મળે છે કે જલન માતરીના પુસ્તકમાંથી લેવાઈ છે. જ્યારે ઈ. સ. ૨૦૦૦માં ‘મસ્ત’ મંગેરા અને ‘જય’ નાયકે “આવાઝ પ્રકાશન” દ્વારા પ્રકાશિત કરેલ ‘મોજ-મસ્તી’માં ‘મસ્ત’ હબીબની જન્મ તારીખ ૨૫/૫/૧૯૧૨ દર્શાવવામાં આવી છે. એ જે તારીખ હોય તે, પણ જન્મનું વર્ષ ૧૯૧૨ નિશ્ચિત છે.

ગઝલસર્જન માટે એમણે ‘હબીબ’*જ્યારે હઝલસર્જન (વ્યંગ-કટાક્ષ કાવ્યો)ના સર્જન માટે ‘મુલ્લાં રમૂજી’ ઉપનામ ધારણ કરી ‘તુલસી ઇસ સંસાર મેં’ સંગ્રહ આપ્યો હતો. આમ, સર્જક તરીકે એમની ગંભીર મુદ્રા ‘મસ્તી’માં જ્યારે વ્યંગકવિ તરીકેની મુદ્રા ‘તુલસી ઇસ સંસાર મેં’ સંગ્રહમાં ઉપસી આવે છે. આ બંને સંગ્રહોને એક જ સંગ્રહમાં સમાવી આવાઝ પ્રકાશને ઈ. સ. ૨૦૦૦માં ‘મોજ-મસ્તી’ સંગ્રહ કર્યો છે. જો કે, આ સંગ્રહમાં પૂર્વે અપ્રકટ રહેલી નબળી રચનાઓ પણ સમાવી લેવાઈ છે… જે ‘મસ્ત’ હબીબે પ્રકાશિત કરવાનું ટાળ્યું હોય અને રહેવા દીધી હોય એવી શક્યતાઓ છે. ‘મસ્ત’ હબીબનો મુશાયરા પ્રવૃત્તિના વિકાસમાં પણ મહત્ત્વનો ફાળો રહ્યો છે. મહા ગુજરાત ગઝલ મંડળના વર્ષો સુધી એ મંત્રી રહ્યાં હતાં. તે માત્ર ગઝલસર્જક અને ગઝલવિવેચક જ નહોતા પણ સારા અનુવાદક પણ હતાં. ઉર્દૂ ગઝલકારો એમાં પણ ડૉ. ઇકબાલનો એમણે ગાઢ અભ્યાસ કર્યો હતો…તેમ અરૂઝ ઉપર પણ પ્રભુત્વ ધરાવતાં હતાં.

ઉર્દૂના અભ્યાસનું પરિણામ એ આવ્યું હતું કે એ સમયના મોટાભાગના ગઝલકારો ગાડરિયા પ્રવાહમાં ભળી જઈને સર્જન કરતાં હતાં ત્યારે તે પોતાના શે’રોમાં જ નહીં નઝ્મોમાં પણ નાવીન્ય છલકાય એની ખાસ તકેદારી રાખતાં હતાં. રંગદર્શીતાને બદલે બ. ક. ઠાકોરની જેમ વિચારપ્રધાન્યને એ સર્જનમાં મહત્વ આપતાં. એમનું આ વલણ એમના વિવેચનમાં પણ પ્રગટ થતું હતું. એમનું સર્જન એમના સમકાલીન ગઝલકારોથી અલગ વિશેષ ભાત પાડનારું છે. રતિલાલ અનિલે જય નાયકની ઉપસ્થિતિમાં મને એ કહ્યું હતું કે “મુશાયરાઓ અને ગોષ્ઠીઓમાં મસ્ત હબીબની ઉપસ્થિતિથી વાતાવરણમાં ઉષ્મા આવી જતી એ ઉષ્મા ક્યારેક ચર્ચામાં નીવડેલ ગઝલકારોને દઝાડી પણ જતી હતી. રતિલાલ અનિલ, શૂન્ય પાલનપુરી અને અમૃત ઘાયલ જેવા ખમતીધર સર્જકો સાથે એમનો ક્યારેક ઉગ્ર વૈચારિક સંવાદ પણ થતો. આજ કારણ છે કે સત્યવકતા આ ગઝલકારનો જૂથબંધીએ ભોગ લીધો હતો અને એમનો ઉલ્લેખ કરવાનો ટાળવામાં આવતો રહ્યો… (આ પ્રકારના અનુભવમાંથી આ લખનાર શકીલ કાદરી પણ પસાર થયો છે જ. સાહિત્યક્ષેત્રે આ નવું નથી.) પણ સાહિત્યના ઈતિહાસમાં ક્યારેક તો સત્ય છાપરે ચડીને પોકારે છે… અને એની પ્રતીતિ ‘મસ્તી’ વાંચનારને થયાં વિના રહેતી નથી.

‘મસ્તી’ની પ્રથમ જ ગઝલમાં મસ્ત હબીબની ગઝલકાર તરીકેની મસ્તી મળે છે.. ગઝલકારને એ વાતનો આત્મસંતોષ છે કે એને જે ગમ્યું એ ગાયું છે…

“આત્મસંતોષ છે ‘હબીબ’ એનો

જે ગમ્યું તે ગઝલમાં ગાયું છે.”

અહીં ગઝલકાર તરીકેની બેફિકરાઈ જોવા મળે છે.

ગુજરાતમાં આધુનિકતાના પ્રવેશ પછી Aesthetics અને aesthetic sense ની ચર્ચા થવા લાગી. એ ખ્યાલ ઉદ્ભવ્યો કે સૌંદર્ય એ વસ્તુમાં નથી પણ જોનારની દ્રષ્ટિમાં હોય છે. કળા સુંદર કે અસુંદર હોતી નથી. પણ આ ખ્યાલ તો મસ્ત હબીબ પોતાના શે’રોમાં આ રીતે અભિવ્યક્ત કરી ચૂક્યા હતાં.

“આખરે રૂપ મારી દ્રષ્ટિનું,

જૈ સમષ્ટિ ઉપર છવાયું છે.”

“કોઈમાં કંઈક છે તો રમ્યતા મારી જ દ્રષ્ટિની,

નહીંતર કોઈપણ વસ્તુ ન સુંદર છે ન મોહક છે.”

આ દ્રષ્ટિકોણ વ્યક્તિએ વ્યક્તિએ બદલાય છે. આજે જે સત્ય હોય એનું ભવિષ્યમાં ખંડન પણ થાય એ વાત ગઝલકાર સમજે છે.

“કાલ એનું વળી થશે ખંડન,

આજ જે સત્ય અહિં મનાયું છે.”

મનુષ્ય એ સામાજિક પ્રાણી છે, અને એનો સમાજ કાંઈ દેવતાઓ, ઇશ્વરનો, અલ્લાહ, ફરિશ્તાઓ કે દેવદૂતોનો બનેલ નથી, માનવસમાજ છે. મનુષ્યને એ બધાં કરતાં સામાજિક દ્રષ્ટિએ સૌથી વધુ જરૂર હોય તો તે છે મનુષ્ય. ઇન્સાનને ઇસ્સાનનો પ્રેમ જોઈએ… હૂંફ જોઈએ, આધાર જોઈએ. સારોદમાં જન્મેલ અને ઉછરેલ ગઝલકાર સૌને બેઘડી વિચારતા કરી મૂકે એવો આ શે’ર વિચારપ્રધાન કવિતાનું લક્ષણ પ્રકટ નથી કરતો તો બીજું કયું લક્ષણ એમાં દેખાય છે…

“મને અલ્લાહને સોંપી જનારા એટલું સાંભળ,

હું એક્ ઈન્સાન છું ઈન્સાનની મારે જરૂરત છે.”

આવો ગઝલકાર જ મોહબ્બતનો મહિમા ગાઈ શકે…અને આ રીતે ગાય પણ છે…

“મહોબ્બત માનવીની, જેની દ્રષ્ટિમાં ઈબાદત હો,

જમાનાને હવે એવા જ માનવની જરૂરત છે.”

બબ્બે વિશ્વયુદ્ધ, ગરીબી, ભૂખમરો, અત્યાચારો, સામૂહિક હત્યાકાંડો અને અનેક બાળકોના બેહાલ જીવન એ બધું નિહાળીને વિચારશીલ માનવીને એ પ્રશ્ન તો થાય જ કે જો ઈશ્વર હોય તો, આ લોકોનો તે નથી? આ ચિંતનમાંથી જ નાસ્તિકતાનો જન્મ થાય એ સ્વાભાવિક છે. આધુનિક કવિતાનું તો એ એક લક્ષણ જ જાણે બની ગયું હતું. એ વિચારને મસ્ત હબીબ આ રીતે અભિવ્યક્ત કરે છે…

“કૈંકનાં વીતે છે જીવન એમ કંઈ,

કોઈ જાણે એમનો ઈશ્વર નથી.”

ડર ખુદાનો એમને કેવો પછી,

આ ખુદાઈ જેમના મન પર નથી.”

સદ્ અને અસદ્ વૃત્તિઓ જગતમાં પહેલાંથી ચાલી આવી છે. અસદ્ શક્તિઓને ઈશ્વરની પ્રતિસ્પર્ધી ગણવામાં આવે છે. ખરેખર ઈશ્વરમાં એવી કોઈ શક્તિઓ છે કે નહીં એની ગઝલકાર કસોટી કઈ રીતે કરે છે એ જુઓ..

“પામવા પરમાત્માની શક્તિઓ અહિયાં ‘હબીબ’,

જાણીબૂઝી મેં અહીં શૈતાનની ચર્ચા કરી.”

એક અન્ય શે’રમાં એ ઈશ્વરની વ્યવસ્થાને નિર્દયી વ્યવસ્થા ગણાવે છે. એ પણ બળી મળતાં પતંગા જોઈને!

“બળી મરતાં પતંગો જોઈ મનમાં થાય છે મારા,

પ્રયોજન કેવું નિર્દય, કેટલો નિર્દય પ્રયોજક છે.”

મસ્ત હબીબ એક રીતે જોઈએ તો ઇન્કિલાબી ગઝલકાર છે. પણ ક્રાંતિની વાત એમની ગઝલોમાં સૂત્રોચ્ચાર રૂપે નહીં, કળાના રંગે રંગાઈને પથરાય છે…

“એકના વિલાસ કારણે અહીં,

દુ:ખ સહે હજાર આમ ક્યાં સુધી?

કે તમે ‘હબીબ’ ઈન્કિલાબયય-

રાખશો વિચાર, આમ ક્યાં સુધી?”

આ ધરતી પર ખુદાનું અસ્તિત્વ જ ક્યાં હતું? આકાશી ખુદાને ધરતી પર ખેંચી લાવનાર તો મનુષ્ય જ છે. એટલે કે એક કલ્પનાથી એને સાકાર કરવાની સમજણનો વિકાસ તો માનવીએ જ કર્યો… આ બુદ્ધિગમ્ય વિચાર રજૂ કરી મસ્ત હબીબ એ પ્રશ્ન મૂકી આપે છે કે ઈશ્વરને-ખુદાને આકાશથી ધરતી પર લઈ આવનાર મનુષ્યને એની પડખેનો માણસ કેમ નથી સમજાતો? એક વ્યક્તિને સમજવાની સમજણનો વિકાસ માણસમાં થશે કે નહીં? આવી ચિંતા સંવેદનશીલ અને માનવીય અભિગમ ધરાવનાર ગઝલકારનો જ હોય બીજા કોઈ સર્જકનો નહીં… શે’ર જુઓ…

“લઈને આવ્યો ખુદાનેય આકાશ પરથી ધરાની ઉપર,

આદમીની સમજમાં છતાં આદમી આવશે કે નહીં?”

આ ગઝલકાર “લકીરનો ફકીર” નથી. સામાજિક પરિવર્તનની જેમ સાહિત્યમાં આવતાં નવા આંદોલનોનો સ્વીકાર કરનાર છે. યુગ પ્રમાણે દરેક ક્ષેત્રે આવતાં પરિવર્તનોને દુ:ખી થયાં વિના, લાગણીને હડસેલો મારી સહર્ષ વધાવવા જોઈએ. એ વાત એ શિક્ષક વિદ્યાર્થીને પ્રેમથી સમજાવે એ રીતે સમજાવે છે…

“મુજ વિચારોને જાણી અને તું ‘હબીબ’ લાગણીવશ ન થા,

છે જમાનો નવો તો નવી રોશની આવશે કે નહીં?”

અને આ શે’રમાં વિચારસૌંદર્ય અને અભિવ્યક્તિ રીતિ જુઓ…

“દુ:ખ એ જ છે કે કેમ ના નાવિક બની શક્યા?

દુ:ખ એ નથી કે કેમ આ તોફાન થાય છે.”

તોફાન-કુદરતી આફતમાં થતાં સેવાકાર્યોને એ ઉપકારક કે દયા રૂપે જોવાને બદલે ‘મનના સમાધાન’ રૂપે નિહાળે છે. એ સમાધાન શાનું હોઈ શકે એ કલ્પી શકાય એમ છે.

“સેવાનો કોઈ અર્થ નથી, મિત્ર તે છતાં,

એથી કંઈક મનનું સમાધાન થાય છે.”

અહીં” સેવાનો કોઈ અર્થ નથી”, એમાં ‘નિસ્વાર્થતા’નો સંકેત છે. ઉત્તમ ગઝલકાર સંકેતમાં ઘણો ઊંડો અર્થ ઘણી વખત પ્રકટ કરે છે.

ગ્રહો તો આકાશના હોય એ પરંપરાગત વિચાર છે, પણ ‘ધરાના ગ્રહ’ એમ કહેવામાં વિચાર નાવીન્ય છે. જ્યોતિષીઓ આકાશના ગ્રહોને નડતરરૂપ બતાવે પણ ગઝલકારને તો ધરતીના ગ્રહો નડતાં લાગે છે. આ “ધરતીના ગ્રહો”નું અર્થઘટન ભિન્ન ભિન્ન રીતે થઈ શકે. ઉત્તમ સર્જક અર્થઘટનની શક્યતાઓના દ્વાર એટલે ઊઘાડાં રાખે છે કે પત્રકારની જેમ એને એક જ અર્થનું પ્રત્યાયન કરવાનું નથી હોતું. એને જે અભિપ્રેત છે એ જ ભાવક સમજે એ એમ નથી ઈચ્છતો એ તો ભાવકની ચેતનાને વિસ્તરવાની તક આપે છે… આ સંદર્ભે આ શે’ર જુઓ…

“નભના નહીં પરંતું ધરાના કંઈક ગ્રહો,

નડતા રહ્યાં છે રાહુ ને કેતુ સમાન થૈ.”

મસ્ત હબીબની ગઝલોમાં તગઝ્ઝુલ પણ આવે છે તો પ્રણયની શિસ્ત અને સ્વસ્થતા સાથે…

“કંઈ ઔર રમ્ય લાગશે જીવન અને જગત,

જો તું કોઈનો દિલથી ઉપાસક બની જશે.

નો’તી ખબર કોઈની યુવાનીની સાથસાથ

વાતાવરણ પણ એટલું માદક બની જશે.”

ઉર્દૂ ભાષાની ગઝલોની દીર્ઘ પરંપરાથી વાકેફ ગઝલકાર હોય ધર્મના ઠેકેદારોની ઠેકડી ન ઉડાવે એ ઓછું અશક્ય છે. ગાલિબ, ઇકબાલ વગેરે ગઝલકારોએ ઉર્દૂમાં અને શૂન્ય, મરીઝ, અમૃત ઘાયલ આદિએ ગુજરાતીમાં આવી ઠેકડી ઉડાવી છે. ઓજસ પાલનપુરીએ પણ ઉર્દૂના શે’રમાં સરસ રીતે ઠેકઠી ઉડાવી છે…

“શૈખજી! આપ તો ફરિશ્તા હો

મુઝ કો સજદા કરો મૈં આદમ હૂઁ.”

કેટલાંક પંડિતો, મૌલવીઓ, સંતો-મહંતો હોય છે એવા દેખાતાં નથી, અને દેખાય છે એવાં હોતાં નથી. એ ધર્મના સિદ્ધાતોનું પાલન કરતાં હોવાનો બાહ્ય ઠઠારો પોતાનો પ્રભાવ પાથરવા કરે છે ધર્મનો નહીં.આ સંદર્ભે આ શે’ર જુઓ…

“સિદ્ધાતવાદી એટલા માટે થયાં છે’ શેખ’,

કંઈ પણ નથી, છતાંય પડે અન્ય પર પ્રભાવ.”

“હકીકત” અને “કલ્પના” પરસ્પર વિરોધી પરસ્પર વિરોધી હોય અને ના પણ હોય. ગઝલકાર પોતાની તર્કશક્તિનો ઉપયોગ કરી કાવ્યત્વ સિદ્ધ કરતો હોય છે. કલ્પનાશક્તિ કરતાં તર્કશક્તિ ભિન્ન બાબત છે અને એ તર્કશક્ત પણ ગઝલનું આભૂષણ છે. પોતાની તર્કશક્તિ મસ્ત હબીબ કઈ રીતે ઉપયોગમાં લે છે એ જુઓ…

“ન આવ્યાં તમે, ના વિરહ રાત વીતી

હજી મારી દુનિયા તો અંધારમય છે,

હજી જાગૃતિમાં હું જોઉં છું સ્વપ્નાં,

હકીકત હજી કલ્પનાનો વિષય છે.”

“ઘણાં દુનિયામાં રહીને સ્વર્ગના સ્વપ્નાંઓ સેવે છે,

અને હું આ જગતને સ્વર્ગ માની લઈને, આવ્યો છું.”

“હકીકતમાં દુ:ખોએ તો કરી છે પરવરિશ મારી,

વિનય તો જો કહું છું તોયે પાલનહાર હું તુજને”

મસ્ત હબીબનો સર્જક તરીકે આ પરિચય મેં માત્ર એમના “મસ્તી” સંગ્રહમાં મળતી ગઝલોને આધારે જ કરાવ્યો છે. પણ એમાં નઝ્મો પણ છે, મુકતકો પણ છે, નવી વ્યાખ્યાઓ પણ છે. કત્બા પણ છે… એ બધાની ચર્ચા માટે અલગ લેખ લખવો પડે. એ રચનાઓમાં સમકાલીનોની સાથે રહીને પણ કેવી અલગ ઓળખ ઊભી કરી શકાય એની મથામણ પ્રકટ થઈ છે. એમના “મસ્તી” સંગ્રહમાં ગઝલ અને નઝ્મ પ્રત્યેની નિષ્ઠા જોઈ શકાય છે. સમકાલીન ગઝલકારો કરતાં કંઈક અલગ કરી બતાવવાની ધગશ જોઈ શકાય છે અને એમાં એ સફળ પણ થાય છે. ગઝલકારોની વેદના કેવું કળારૂપ ધારણ કરી શકે એનુ પ્રતિબિંબ આ ગઝલોમાં છે. ક્યાંક જીવનમૂલ્યોના જતનની ચિંતા છે તો ક્યાંક તીવ્ર વ્યંગ. એમની ગતિ સર્વદિશાની છે અને દ્રષ્ટિ એકાંગી બની નથી. ખુમારી પણ અનેક શે’રોમાં વર્તાય છે. ક્યાંક કવિ હ્રદયની વ્યાકુળતા પણ છે.

ભાષાકીય દ્રષ્ટિએ જોઈએ તો એમનું શબ્દભંડોળ વિપુલ અને સમૃદ્ધ છે. એક તરફ એમણે તત્સમ્ અને તદ્ભવ શબ્દોનો વિનિયોગ ગઝલોમાં કર્યો છે તો બીજી તરફ એવા ઉર્દૂ, ફારસી શબ્દો પણ વણી લીધાં છે જેમનો અર્થ સમજવામાં કોઈ મુશ્કેલી આવે નહી.

મસ્ત હબીબ સારોદીની રચનાઓ નિશંક એ યુગના ગઝલકારોમાં એક અલગ ઓળખ ઊભી કરે છે… છતાં ક્યાંક ખૂબ ઓછા સ્થાનોએ છંદની અને ભાષાકીય નબળાઈઓ પણ છે, એનો ઈન્કાર થઈ શકે એમ નથી. એનું કારણ એ છે કે એમણે શાયરીની સાથે માનવપ્રેમને મહત્વ આપ્યું છે. એ કહે છે….

“ગઝલમાં મેં હંમેશા માનવીનો પ્રેમ ગાયો છે,

મને શાયર નહીં, આપો તમે પ્રેમીનું સંબોધન.”

Share this:

તરસ ફરતી રહી….જયંત ડાંગોદરા

(Courtesy: Time line of Jayant dagodra)

સ્વર્ગ અહીં જ છે……….રાજુ સોલંકી

મગન કુંભારની ચાલી,

કેશા બલુની ચાલી,

સળિયાવાળી ચાલી,

રતીલાલની ચાલી,

તારવાળી ચાલી,

પી. કસ્ટીયાની ચાલી,

ટેકરાવાળી ચાલી,

અબુ કસાઈની ચાલી,

કુંડાવાળી ચાલી,

હીરાલાલની ચાલી,

રાયચંદ મેઘરાજની ચાલી ……..

આ બધી ચાલીઓના નામ તો તેં સાંભળ્યા છે.

આ જ છે તારું કાશ્મીર.

આ જ છે તારું ગુલમર્ગ અને સોનમર્ગ.

અહીં ચાલીના પબ્લિક જાજરૂ આગળ એક હાથમાં પાણીનું ડબલું લઇ બીજા હાથમાં બીડીનો કશ ફૂંકતા ફૂંકતા મહિનાની છેલ્લી તારીખોમાં કાંધુ ચૂકવવાની ચિંતામાં ક્યારેક તો તારી દેશભક્તિ છેક ગુદા દ્વારે આવીને પાછી આંતરડામાં સમાઈ જતી હતી કે નહીં?

સાચુ કહેજે?

કાશ્મીર જોડે તારે શું લેવાદેવા?

તેં કાશ્મીર જોયું છે?

ઉનાળાના ધોમધખતા તાપમાં તપતા પતરાની નીચે એક ઓરડીમાં ટીવી પર ‘કાશ્મીરની કલી’ પિક્ચરમાં તે કાશ્મીર જોયું છે. એની વાદીઓ, ઘટાઓ, એનું કુદરતી સોંદર્ય જોયું છે. કાશ્મીર તો તું ક્યારેય ગયો નથી.

કાશ્મીર તો છે તારા માટે એક કલ્પના. તારી પાસે તો અમદાવાદથી કાણ મોકાણે ક્યારેક તારા ગામે જવાનું ભાડુ પણ નથી હોતું. તો કાશ્મીરની શું વાત કરવી?

અને 370ની કલમ.

ઓહોહોહોહોહોહોહોહો.

એક વાર ખાડીયાની પોળમાં જઇને ઘર તો ખરીદ.

“નામ?”

“નયન જાદુગર.”

“જાદુગર? પણ કેવા?”

“પરમાર.”

“સોરી. એસસીને ઘર નથી આપતા.”

અહીં હજારો ગામડાઓમાં (અને શહેરોમાં પણ) એક અઘોષિત, અદ્રશ્ય 370ની કલમ તારી સામે પ્રવર્તે છે એ તો પહેલાં દૂર કર.

કાશ્મીરની ક્યાં પંચાત કરે છે?

આમ પણ, તુ અહીં ફેસબુક પર કાશ્મીરની પંચાત કરીને ટાઇમ પાસ જ કરે છે.

કાશ્મીરની 1.25 કરોડની આબાદીને ચૂપ રાખવા 6 લાખ જવાનો હાથમાં ઓટોમેટિક ગન લઇને ઉભા છે. એટલે કે દર 20-21 વ્યક્તિઓ માટે એક જવાન છે.

તું તારા બાળકોના શિક્ષણની ચિંતા કર, મુરખ. કાલે ભારત માતાનો જય જય કાર કરતી પત્રીકાઓના રસ્તે ઉડતા કાગળો વીણી વીણીને થેલામાં ભરીને પેટ ભરવાનો વારો આવશે.

Copy from Raju Solanki timeline

Share this:

janiye kashmir kaise Bharat Pakistan Ke Beech Me ulajh Gaya—Azamgarh Express

 

 

Share this:

मुसलमानों को लेकर रवीश कुमार ने शानदार संदेश दिया है.

मुसलमानों को लेकर रवीश कुमार ने शानदार संदेश दिया है.

(સૌજન્ય: શબ્દસૃષ્ટિ એપ્રીલ:2011)

એવા વળાંક પર—કિસન સોસા

(Courtesy: Gujarat Today)

કબૂતર શહેરમાં……ખલીલ ધનતેજવી

ક્યાં છે?….?.સિકંદર મુલતાની

.

પ્રશ્ન ક્યાં છે ? જવાબ પણ ક્યાં છે ?

હાથમાં મુજ કિતાબ પણ ક્યાં છે ?

.

 આપ આવો અને હસી ન શકું ,

એટલાં દી’ ખરાબ પણ ક્યાં છે ?

.

તારી પાસે તો બાગ છે આખ્ખો ,

મુજ કને ફૂલછાબ પણ ક્યાં છે ?

.

મરતબો – માન , પગ કરી જાતાં ,

નિત્ય ચાલે રૂઆબ.પણ ક્યાં છે ?

.

કેમ સરખાવે ચાંદથી મુજને ?

મુજ શીતળતા – શબાબ પણ ક્યાં છે !

.

કેમ ના થાય ? આંખ ઊંઘણશી !

કનડે એવાં ખ્વાબ પણ ક્યાં છે ?

.

રાત વીતી ગઈ ‘ સિકંદર ‘ પણ —

પૂર્વમાં આફતાબ પણ ક્યાં છે ?

(courtesy: Facebook)

Share this:

યાયાવરી તૃષાર….એસ.એસ.રાહી

(((સૌજન્ય: ગુજરાત ટુડે 4 -8-19)

અધૂરી કિતાબ છું…….સાહિલ

देश का मुसलमान फासीवादी ताक़तों को भारत पर क़ब्ज़ा नहीं करने देगा’:कोहराम

 

July 21, 2019 9:04 pm Published by:-Hindi News

जयपुर, 21 जुलाई। भारत की अंतिम प्राधिकृत शक्ति संविधान है और इसका संचालन इसी से होगा। भारत के मुसलमान, धार्मिक अल्पसंख्यक, दलित और ट्राइबल संविधान की रक्षा के लिए प्रतिबद्ध हैं और किसी भी फासीवादी ताक़त को भारत पर क़ब्ज़ा नहीं करने दिया जाएगा। यह बात आज जयपुर में देश बचाओ, दस्तूर बचाओ कॉन्फ्रेंस में उभर कर आई।  तहरीक उलामा ए हिन्द के बैनर तले आयोजित समारोह में वक्ताओं ने देश में धार्मिक अल्पसंख्यकों, दलित और जनजातियों पर हिन्दूवादी ताकतों के हमले की निन्दा करते हुए एक ज्ञापन भी तैयार किया गया जिसे बाद में भारत के राष्ट्रपति, प्रधानमंत्री और मुख्यमंत्री के नाम पर रवाना किया गया।

कार्यक्रम में मुख्य वक्ता के तौर पर मौलाना तौक़ीर रज़ा ने कहाकि देश में सेकुलर विचार मरा नहीं है जबकि नरेन्द्र मोदी ने देश की धर्म निरपेक्षता को नुक़सान पहुंचाने का कार्य किया है। उन्होंने कहाकि असली देशद्रोही वह है जो अपने ही भाई का क़त्ल करे। जो अपने वतन से प्रेम नहीं करता, वह सच्चा मुसलमान नहीं है। हमारे अंदर हिन्दुस्तान है और हिन्दुस्तान के अंदर हम हैं। हमारी हिफ़ाज़त करो क्योंकि हम इस देश के शरीर में रक्त की तरह हैं। उन्होंने कहाकि प्रधानमंत्री नरेन्द्र मोदी और आरएसएस पर हम अपने हर गिरावट का आरोप नहीं लगा सकते। मुसलमानों को यदि उचित सम्मान चाहिए तो हमें अपने चरित्र को भी महान् बनाना पड़ेगा। मुसलमानों को चाहिए वह राजनीतिज्ञ और पुलिस को ख़ुश करने की बजाय अपने ख़ुदा को ख़ुश करने का प्रयास करें। उन्होंने जयपुर के मुसलमानों को धन्यवाद देते हुए कहाकि इसी प्रकार अपनी मांगों को मनवाने के लिए दिल्ली का घेराव किया जाएगा। आम जनता ने इसे समर्थन दिया।

मुख्य आयोजक एवं तहरीक उलामा ए हिन्द के राष्ट्रीय अध्यक्ष खालिद अय्यूब मिस्बाही ने इस्लाम के पैग़म्बर मुहम्मद साहब की हदीस का हवाला देते हुए बताया कि पैग़म्बर साहब ने कंघी के दांतों की बराबरी का उदाहरण देते हुए कहा था कि इसी प्रकार हर मानव बराबर है। उन्होंने कहाकि किसी भी प्रकार की प्रताड़ना के जवाब में हम किसी भी हालत में क़ानून हाथ में नहीं लेंगे। उन्होंने संविधान की रक्षा और मुस्लिम दलित एकता पर बल दिया। मुफ्ती ख़ालिद अयूब ने कहाकि हम हर प्रताड़ना का मुक़ाबला संविधान के दायरे में शिक्षा, एकता और संघर्ष से करेंगे। उन्होंने मुसलमानों को भावना की बजाय विवेक से सोचने की प्रवृत्ति विकसित करने की अपील की। उन्होंने कहा हमें हिंसा का जवाब हिंसा से नहीं देना है बल्कि शिक्षा, समझ और संवैधानिक अधिकारों के बल पर अपने अधिकारों के लिए निरन्तर संघर्ष करते रहना है। इस अवसर पर मुफ्ती खालिद अयूब ने ऐलान किया कि देश बचाओ, दस्तूर बचाओ नामक हमारा यह आंदोलन चलता रहेगा और आगामी 18 अगस्त को तहरीक उलमा ए हिंद इसी कार्यक्रम को बीकानेर की धरती पर दोहराएगी और उस समय हमारे आज सौंपें गए ज्ञापन पर सरकार की जो प्रतिक्रिया होगी, उस पर भी विशेष चर्चा होगी। मुफ्ती साहब के इस ऐलान को तमाम लोगों ने हाथ उठाकर पूरे जोश के साथ समर्थन दिया।

दिल्ली विश्वविद्यालय के प्रोफेसर अपूर्वानन्द ने कहाकि हमें संविधान के आधार पर बराबरी का सम्मान करना चाहिए। उन्होंने कहाकि संविधान में लिंग, भाषा, न्याय में बराबरी और भाईचारे को महत्व दिया गया है। यह राजनीतिक सत्य है। हमें संविधान की इन चार मूल भावनाओं में चौथे शब्द भाईचारे को सबसे ज्यादा ख़तरा है। उन्होंने हिन्दू मुस्लिम एकता पर बल दिया और इसे भारत की बुनियादी आवश्यकता बताया। उन्होंने कहाकि मुसलमानों ने अगर महात्मा गाँधी को मुसलमानों का नेता माना होता तो उनकी राजनीतिक स्थिति बेहतर हो सकती थी। उन्होंने गांधीवाद की व्याख्या करते हुए कहाकि गांधी ने हमेशा निजी स्वतंत्रता की मांग की जबकि फासीवादी ताकतें आज मुसलमानों से भारतीय होने का सुबूत मांग रही हैं। उन्होंने कहाकि वंदे मातरम् का भी नारा ज़बरदस्ती नहीं लगवाया जा सकता और यह भी निजी स्वतंत्रता का मामला है।

पीयूसीएल की महासचिव कविता श्रीवास्तव ने कहाकि राजकीय संस्थाओं में राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ का कब्ज़ा हो चुका है। भारतीय संस्थाएं जैसे थाने, अदालतों का एक हिस्सा और सामाजिक न्याय की कई संवैधानिक संस्थाएं साम्प्रदायिक हो चुकी हैं। उन्होंने राजस्थान की कांग्रेस सरकार पर निकृष्टता का आरोप लगाते हुए कहाकि राज्य में अल्पसंख्यक सुरक्षित नहीं हैं क्योंकि राजस्थान में अभी तक लिंचिंग में सात लोगों की हत्याएं हो चुकी हैं और पुलिस का रवैया ठीक नहीं है। उन्होंने मंच पर महिलाओं की कम संख्या पर असंतुष्टि का इज़हार करते हुए मुसलमानों से अपील की कि महिलाओं की सभाओं में भागीदारी बढ़ाए जाने की आवश्यकता है।

ऑल इंडिया तंज़ीम उलामा ए इस्लाम के संस्थापक अध्यक्ष मुफ़्ती अशफ़ाक़ हुसैन क़ादरी ने कहाकि देश बचाओ, दस्तूर बचाओ कॉन्फ्रेंस का मुख्य मुद्दा देश और संविधान बचाना है। उन्होंने आरोप लगाया कि वर्तमान सरकार ‘ग़ैरों’ की सलाह पर चलती है, इसके दुष्परिणाम देश को भुगतने पड़ रहे हैं। उन्होंने कहा संविधान की रक्षा के लिए मुसलमानों, दलित और ट्राइबल को एक साथ आगे आने होगा। मुफ़्ती अशफ़ाक़ ने युवाओं की शिक्षा, महिलाओं के सशक्तिकरण और रोज़गार के अवसर पैदा करने की मांग की।

शहर के स्थापित समाजसेवी हाजी रफअत ने कहाकि महिलाओं की सुरक्षा को लेकर हम बहुत गंभीर हैं। उन्होने कहाकि हम मीडिया के बायकॉट की घोषणा करें, इससे बेहतर है मीडिया अपने रवैये को बदले अन्यथा मीडिया यदि मुसलमानों के विरुद्ध अपना एजेंडा चलाती है तो हम भी उससे मुंह मोड़ लेंगे। इसका जवाब हम केबल कटवाने और अख़बार बंद करने से करेंगे जबकि बाकी दुनिया से जुड़े रहने के लिए हम इंटरनेट की मदद लेंगे।

दलित संगठन बामसेफ के प्रतिनिधि परमेन्दर ने कहाकि आज हम सभा में इसलिए जमा हो पा रहे हैं क्योंकि हमारे पुरखों ने इस संविधान की रक्षा की है। उन्होंने बामसेफ प्रमुख वामन मेश्राम के संदेश की व्याख्या करते हुए कहाकि देश और संविधान ख़तरे में हैं। जिन लोगों ने इस देश को ख़तरे में डाला है उन ज़ालिमों की पहचान होनी चाहिए। उन्होंने कहाकि हम इसलिए आज़ाद नहीं हुए क्योंकि हम पुलिस में आज भी अपनी एक प्राथमिकी दर्ज नहीं करवा पाते हैं। परमेन्दर ने कहाकि समस्या का अर्थ है दास होना और अगर हम परेशान हैं तो इसका तात्पर्य है हम स्वतंत्र नहीं हुए। उन्होंने कहाकि भारत की सत्ता विदेशों के हाथों में है। देश की राजधानी में संविधान जलाने वाले लोगों से इस देश को ख़तरा है। उन्होंने क़ुरआन की पवित्र आयत का हवाला देते हुए याद दिलाया कि यह पवित्र पुस्तक हमें पीड़ित के साथ खड़े होने का आदेश देती है। आदिवासियों को जंगलों से बेदख़ल किया जा रहा है, दलितों से छुआछूत किया जा रहा है और पिछड़ों का मानसिक शोषण जारी है। उन्होंने इस सामाजिक और राजनीतिक शोषण के विरुद्ध बामसेफ और भारत मुक्ति मोर्चा के आंदोलन को सफल बनाने का आह्वान किया। उन्होंने ईवीएम मशीन को राक्षस की संज्ञा दी और चुनाव को पुराने बैलेट पेपर से करवाए जाने की आवश्यकता पर बल दिया।

जवाहरलाल नेहरू विश्वविद्यालय के असिस्टेंट प्रोफेसर डॉ हफ़ीज़ुर्रहमान ने कहाकि सत्ता का चरित्र विचारधारा पर होता है परन्तु राष्ट्र को बहुवाद पर चलाए जाने की कोशिश की जा रही है। उन्होंने कहाकि मुसलमानों को भावना की बजाय शिक्षा और रोज़गार के मुद्दे पर गंभीरता से विचार करना होगा। उन्होंने कहाकि जिस प्रकार महात्मा बुद्ध की विचारधारा को भारत से अधिक विदेशों में मान्यता मिली, आज यह स्थिति महात्मा गांधी के लिए बनाई जा रही है। आज सत्ता में वह तत्व आ गए हैं जो महात्मा गांधी की विचारधारा को इस देश से निकालना चाहते हैं। हम मानते हैं कि यह देश महात्मा गांधी और भीमराव अम्बेडकर की विचारधारा पर ही चल सकता है। डॉ हफ़ीज़ुर्रहमान ने मुसलमानों से अपील की कि वह शिक्षा, स्वास्थ्य और रोज़गार के अवसर पैदा करें।

राजस्थान सरकार में विशिष्ट शासन सचिव गृह पीसी बैरवाल ने कहाकि किसी भी व्यक्ति के लिए शिक्षा, रोज़गार और स्वास्थ्य के संसाधनों तक हमारी पहुँच होनी चाहिए। उन्होंने कहाकि समाज के सभी वर्गों को बैठकर अपनी समस्याओं पर विचार करना चाहिए।

विधायक रफ़ीक़ ख़ान ने कहाकि महात्मा गांधी, बाबा साहेब भीमराव अम्बेडकर, जवाहरलाल नेहरू और सरदार वल्लभभाई पटेल की आज़ादी के बाद अस्तित्व में आए संविधान को भारतीय जनता पार्टी की सरकार बदलने का प्रयास कर रही है। उन्होंने कहाकि अभी विधानसभा सत्र में वह अपने क्षेत्र के विकास के लिए कार्यशील हैं।

मुस्लिम युवा यूसुफ ख़ान ने कहाकि मानव और पशु में जैविक आवश्यकताओं के आधार पर समानता होती है लेकिन वैचारिक आधार पर ही फर्क होता है। उन्होंने राजस्थान में मुस्लिम विश्वविद्यालय की स्थापना पर ज़ोर दिया। उन्होंने कहाकि देश में 25 करोड़ मुसलमान हैं और राजनीतिक स्तर पर उसे सफलता प्राप्त करने के लिए शिक्षा को अनिवार्य करना चाहिए। उन्होंने कहाकि मुसलमान बच्चों को शैक्षणिक स्तर पर पिछड़ा रखने की साज़िश की जाती है और हमें इससे निपटना आना चाहिए।

किसान महापंचायत के राष्ट्रीय अध्यक्ष और आम आदमी पार्टी के राजस्थान अध्यक्ष रामपाल जाट ने कहाकि जब तक हमारे बीच रोज़गार को लेकर कार्य नहीं होगा हमारा संघर्ष अधूरा है। उन्होंने कृषि उपज में बिचौलियों को समाप्त करने के लिए आम जनसमुदाय को कृषि उत्पादों की निपज और विपणन को समझने पर बल दिया। उन्होंने साम्प्रदायिकता का जवाब कार्य के बल पर श्रमिक वर्ग की राजनीति से दिए जाने पर बल दिया। उन्होंने आरोप लगाया कि राजनीतिक हत्याओं को सत्ताओं का संरक्षण प्राप्त होता है।

जैन जागृति परिषद के जनरल सेक्रेटरी प्रोफेसर मानचंद खंडेला ने कहाकि वह जातिवाद के विरोधी हैं और वह अपने नाम के साथ जैन नहीं लिखते। खंडेला ने कहाकि हमें तक़रीर नहीं तजवीज (तरकीब) की आवश्यकता है। प्रोफेसर ने कहाकि धार्मिक सहिष्णुता, सारक्षता विस्तार, शिक्षा और सद्भाव की भावना के प्रसार की आवश्यकता है। उन्होंने धार्मिक ढोंग और प्रपंच से बचने की सलाह देते हुए आरोप लगाया कि गाय की रक्षा के नाम पर ढोंगी अपनी दुकान चला रहे हैं। आज की राजनीति नीति और कर्म की नहीं सत्ता की राजनीति है।

दलित नेता मोहनलाल बैरवाल ने कहाकि देश का संविधान ख़तरे में है और मुसलमानों और दलितों के प्रति उदानीसता ख़तरनाक स्तर पर है। उन्होंने कहाकि यह देश सभी वर्गों के योगदान से बना है और इसकी अवहेलना नहीं की जा सकती। आज भी ठाकुरों के दबाव में दलित बस्ती से बारात नहीं निकालने दी जाती। सार्वजनिक पानी के स्रोतों पर दलितों के साथ अमानवीय व्यवहार होता है। दलित महिलाओं के साथ थाने में रेप की घटनाएं देश में आम हो चुकी हैं। दूध के कारोबार के लिए गाय रखने वाले मुसलमानों को भाजपा-राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ के लोग पीट-पीट कर मार डालते हैं। यह सब संविधान की हत्या के उदाहरण हैं। हम इन चुनौतियों का मुक़ाबला एकता से ही कर सकते हैं।

समाजसेवी लतीफ आरको ने कहाकि यह हमारा देश है और हमें ही किराएदार बताने की कोशिश की जा रही है। उन्होंने कहाकि जब बंटवारे में हम लोग पाकिस्तान नहीं गए तो चन्द कायर फासीवादी ताकतों से हम डरेंगे नहीं। उन्होंने युवाओं से अपील की कि वह मीडिया और सोशल मीडिया की राजनीति को समझें और इसके ख़िलाफ़ ख़ुद जवाब देने की बजाय क़ानूनी रास्ते अपनाए जाने की आवश्यकता है।

पत्रकार अख़लाक़ उस्मानी ने आम जनता से पूछा कि कितने लोग मानते हैं कि उनके ख़िलाफ़ मीडिया राजनीति कर रही है। उपस्थित जनसमुदाय में लगभग पूरे जनमानस ने हाथ उठाकर स्वीकार किया कि मीडिया मुसलमानों के विरुद्ध अभियान चला रहा है। उस्माानी ने इसका जवाब राजनीति से ही देने का मश्विरा दिया। उन्होंने कहाकि जो मीडिया भ्रष्ट है आप उसका ग्राहक बनने से इनकार करें। उन्होंने टेलीविज़न और अख़बार को इंटरनेट से बदलने का मश्विरा दिया और कहाकि इंटरनेट आपके ज्ञान में इज़ाफ़ा करेगा जबकि भ्रष्ट मीडिया आपको गुमराह भी कर रहा है और धन भी कमा रहा है। उन्होंने कहा जो मीडिया आपकी बात नहीं कहता, उस मीडिया का बायकॉट कर दें। यदि आपको फिर भी लगता है कि इस मीडिया की आवश्यकता है तो आप इस मीडिया को इंटरनेट पर ही पढ़ लें लेकिन मीडिया घरानों का ग्राहक बनना बन्द कर दें।

समाजसेवी और पूर्व वायुसैनिक शोएब ख़ान ने कहाकि भारत धर्मों और शांति का संगम है। उन्होंने कहाकि कुछ लोग धर्म के आधार पर बंटवारा चाहता है। ख़ान ने बाबा साहेब के संविधान की रक्षा और बच्चों की सेहत और शिक्षा पर ज़ोर दिया। उन्होंने दलितों और मुसलमानों पर हमले की तुलना देश पर हमले से की। समाजवादी पार्टी के नेता और युवा कवि शैलेन्द्र अवस्थी शिल्पी ने इस अवसर पर एक कविता का पाठ करते हुए सामाजिक एकता पर बल दिया। उन्होंने संविधान की रक्षा पर बल देते हुए देश के लोकतंत्र की रक्षा के लिए युवाओं को आगे आने का आह्वान किया।

सिख समाज जयपुर के प्रमुख हरमीत सिंह ने कहाकि ने समाज में महिलाओं के विरुद्ध अपराध में वृद्धि बहुत हो गई है और इससे निजात का तरीका यही है कि महिलाओं की शिक्षा से ही इसका निवारण किया जाए। महिलाओं के प्रति सम्मान और समानता के भाव से ही हम समाज में तरक्की कर सकते हैं। इस अवसर पर शहर के कोने कोने के अतिरिक्त नागौर, बीकानेर, मकराना, टोंक, अजमेर, सवाई माधोपुर आदि कई शहरों से पधारे सम्मानीय अतिथि, राजनेता तथा समाज सेवी मौजूद थे।

(सौजन्य: कोहराम)

Share this:

आज़म खान का गुस्सा, तौबा-तौबा azam khan angry on yogi Adityanath & Bjp government

आज़म खान का गुस्सा, तौबा-तौबा azam khan angry on yogi Adityanath & Bjp government | Media Today TV

Share this:

Dastoor – Habib Jalib

Voices Against Lynching | Song and Poem | Dastoor – Habib Jalib | Ft. Poetry by Nabiya Khan

गुस्से में सड़कों पर उतरे मुसलमान! कहा हमसे 1 दिन निपट लो, तबरेज अंसारी के लिए बड़ा प्रदर्शन।

Mob lynching…Times Express

દર્પણ લઈ ખૂલે છે સમય…..મુહમ્મદઅલી વફા

.

એષણાની આંખ ચૂંથે છે સમય.

વારતા એ રોજ ગૂંથે છે સમય.

 .

એ ફરી બુમરેંગ થઈને આવશે,

ઘાવ જૂનો પણ ન ભૂલે છે સમય

 .

એ બને ધરબો તમે કો ભેદને,

પણ બધા કરતૂત કબૂલે છે સમય.

.

છેતરી એને તમે શકતા નથી,

દર્દનું સગપણ વસૂલે છે સમય.

 .

માનવી ભટકે ક્ષણોની શોધમાં,

હિંચકે બેસીને ઝૂલે છે સમય.

 .

આંખનાં પોલાણમાં ચીટકે સદા,

વાત ટૂકાવું ને ફૂલે છે સમય.

.

જૂઠનું મહોરું વફા ટકતું નથી,

સત્યનાં દર્પણ મહિ ખૂલે છે સમય.

( Courtesy: Facebook)

વિસ્તરીબેઠો….રવીન્દ્ર્ પારેખ

અશ્રુઓ જળથી વધારે કૈં નથી,

વધારે કૈં નથી….. દક્ષેશ કોન્ટ્રાકટર ‘ચાતક’

====

જિંદગી પળથી વધારે કૈં નથી.

.

 ઊંઘને માનો પથારી જો તમે,

સ્વપ્ન એ સળથી વધારે કૈં નથી.

.

હસ્તરેખા છે અધૂરા દાખલા,

હાથ કાગળથી વધારે કૈં નથી.

.

હોય ખુદ્દારી જો માનવનું શિખર,

લાચારી તળથી વધારે કૈં નથી.

.

મિત્રતા છાંયે નીતરતાં ઝાડવાં,

શત્રુ બાવળથી વધારે કૈં નથી.

.

દેહ પીંજર છે ને પંખી પ્રાણનું,

શ્વાસ સાંકળથી વધારે કૈં નથી.

.

મસ્ત ઝરણાં જેવી ‘ચાતક’ની ગઝલ,

‘વાહ’ ખળખળથી વધારે કૈં નથી.

.(http://www.mitixa.com/2017/3998.htm)

( Courtesy: facebook)

Share this:

થવા લાગ્યો…..એસ.એસ.રાહી

2. (courtesy: Facebook)

થઈ ગઈ……દેવિકા ધ્રુવ

(સૌજન્ય: ફેસબૂક)

Share this:

મીઢાં મૌન અને આઝાદ લબ……રોહિત શુકલ

Pl.click the page to read in large font.

 

ગુજરાતી-ઉર્દ્દૂ ભાષાના જાણીતા શાયર હનીફ સાહિલની વસમી વિદાય-ગુજરાત ટુડે

……
 

…..
(Courtesy: Gujarat Today)

Share this:

હવે શક્યતા નથી – દક્ષેશ કોન્ટ્રાકટર ‘ચાતક’

.

રસ્તે ફરી મળાય, હવે શક્યતા નથી*,

હૈયાની વાત થાય, હવે શક્યતા નથી.

.

 જે ડાળ પર સવારમાં કલરવ થતો હતો,

ગીતો નવા ગવાય, હવે શક્યતા નથી.

.

મઝધારમાં તું હોત તો દરિયો તરી જતે,

ખાબોચિયું તરાય, હવે શક્યતા નથી.

.

ભૂલી જઈશ, આપતાં આપી દીધું વચન,

મારાથી એ પળાય, હવે શક્યતા નથી.

.

તું આંખ બંધ રાખવા કોશિશ કરી શકે,

સપનું થઈ છળાય, હવે શક્યતા નથી.

.

‘ચાતક’, વિરહની વેદના જેણે ધરી હતી,

એને જઈ મળાય, હવે શક્યતા નથી.

.

 (http://www.mitixa.com/2012/1971.htm)

મુંબઈથી પ્રસિદ્ધ થતા મિડ ડે માં – અર્જ કિયા હૈ – કોલમ અંતર્ગત ૧૭ ફેબ્રુઆરીની પૂર્તિમાં મારો શેર પ્રસ્તુત કરવા બદલ Thank you Hiten Anandpara bhai

 

 

 

 

 

ખુદાના હબીબમાં—–શકીલ કાદરી

 

.

પાણી લખેલું ક્યાં હતું એના નસીબમાં

 પંખીએ આપઘાત કર્યો ખાલી ઠીબમાં

.

 સાચાં ફકીર પાસે જજે, એ બતાવશે

 ઘેઘૂર વૃક્ષ જેવી અમીરી ગરીબમાં

.

પીડા નહીં, કરુણા, દયા, પ્રેમ શોધજે

 ઈસુની સાથેસાથે ઘણું છે સલીબમાં

.

એ મારી જેમ પ્રેમ કરે છે બહું તને

 લાગે છે એમ જાણે ખુદા છે રકીબમાં

.

સૌમાં ખુદાનું નૂર છે, સાચું છે એ, છતાં-

સૌથી વધારે છે એ ખુદાના હબીબમાં

.

વાદળમાં ચંદ્ર જે રીતે સંતાઈ જાય છે

 લાગે છે ચહેરો તારો મને એવો ચીબમાં

.

આપે ‘શકીલ’ દાદ પછી કોઈ શી રીતે ?

એણે ગઝલ લખી હતી બહેરે કરીબમાં

.

(સૌજન્ય: ફેસબૂક શકીલ  કાદરી)

 

Share this:

દરવેશમાં નથી……મુહમ્દઅલી વફા

.

બાદશાહી માં નથી દરવેશમાં નથી;
બંદગી મારી ખુદા ગણવેશમાં નથી.

.

સોચ સમજ થકી બધું અંજામ પામતું
પ્રેમની આ વાંસળી આવેશમાં નથી

.

એટલી ઓકાત છે કે ગુલ અર્પુ તને
ચાંદ તારાની જગા તુજ કેશમાં નથી.

.

તું કહે જો પ્રેમથી મસ્તક અર્પુ તને.
પ્રેમમાં છે જે અસર આદેશમાં નથી

.

કાગળોનાં ગુલ વફા સુંઘે નહીં ભ્રમર.
જે મિલનની છે મઝા સંદેશમાં નથી

અલ્લાહો અકબર- ઓમ્ મહા(અલ્લાહજ ફકત મહાન છે)—મુહમ્મદઅલી વફા

 

બઝમે વફાની 3000 પોસ્ટો

 

આજ રોજ 22 મે2019 ના રોજ  “બઝમે વફા” ટોરંટો,કેનેડા. બઝમેવફા ના પ્રિય વાંચકો,લેખકો,કવિઓ,અભિપ્રાયથી નવાજનારાઓ,મિત્રો,વડીલો ,મુરબ્બીઓને આનંદ સહિત સલામ ,આદાબ અર્જ..

27 ફેબ્રુઆરી 2006ના રોજથી બઝમે વફા એ બ્લોગપોસ્ટ દ્વારા આરંભ કરેલી ગુજરાતી સાહિત્યની સફર,સમય જતાં વર્ડપ્રેસ બ્લોગ.કોમ માં રૂપાંતરિત થઈ. આ તેર વર્ષને ત્રણ મહિના જેટલા સમયનું અંતર કાપ્યા પછી  “બઝમે વફા” નો 3000મી પોસ્ટ મકામે મહમૂદ થી કંડારાય છે.   ૩૦૦૦પોસ્ટ  કંડારવા માટે ઘણા લેખક ,કવિ  સમૂહનો સહકાર સાંપડ્યો છે.તે બદલ બઝમ એમનું ઘણું આભારી છે. 3000 પોસ્ટમાં કાવ્યો(ગઝલો,હઝલો,મુકતકો,નઝમ,અછાંદસો વિ.)અને ટુંકી વાર્તાઓ,પરિચયો,માહિતી લેખો,હાસ્ય લેખો,સમાચારો,મુશાયરા અહેવાલો, ગઝલના છંદ શાસ્ત્ર પર આધારિત સાહિત્યિક લેખો,પ્રશસ્તિ કવ્યો,શોક કાવ્યો,વિદેશી ભાષાના કવિઓની અંગ્રેજીમાં અનુદિત થયેલી રચનાનો ગુજરાતીમાં અછાંદસ અનુવાદ,ઉર્દૂ,ફારસી કાવ્યોનો ગુજરાતી અનુવાદ ,આધ્યાત્મિક લેખો વિ.સમાવિષ્ટ છે.

બઝમે વફા ની 3001મી પોસ્ટથી લેખક મિત્રો,કવિ બંધુઓનો આવોજ પ્રેમાળ સહાકર મળી રહે એવી આશા સહિત.

આપનો

સહ્ર્દયી

મુહમ્મદઅલી વફા 21 મે 2019

 

અકળાય છે દરિયો……અમૃત ઘાયલ

.

કંઈ તો છે કે જેથી ઊંચોનીચો થાય છે દરિયો,

મને તો આપણી જેમ જ દુઃખી દેખાય છે દરિયો.

.

દિવસ આખો દિવસના તાપમાં શેકાય છે દરિયો,

અને રાતે અજંપો જોઈને અકળાય છે દરિયો.

.

કહે છે કોણ કે ક્યારેય ના છલકાય છે દરિયો ?

લથડિયાં ચાંદનીમાં રાત આખી ખાય છે દરિયો.

.

ખબર સુદ્ધાં નથી એને, ભીતર શી આગ સળગે છે !

નીતરતી ચાંદનીમાં બેફિકર થઈ, ન્હાય છે દરિયો.

.

પ્રભુ જાણે, ગયો છે ચાંદનીમાં એવું શું ભાળી !

કે એના દ્વારની સામે ઊભો સુકાય છે દરિયો !

.

જીવન સાચું પૂછો તો એમનું કીકીના જેવું છે,

કદી ફેલાય છે ક્યારેક સંકોચાય છે દરિયો !

.

ઠરીને ઠામ થાવા એ જ છે જાણે કે ઠેકાણું,

કે જેની તેની આંખોમાં જઈ, ડોકાય છે દરિયો.

.

બડો ચબરાક છે, સંગ એમનો કરવો નથી સારો,

નદી જેવી નદીને પણ ભગાડી જાય છે દરિયો!

.

ગમે ત્યારે જુઓ ‘ઘાયલ’ ધૂઘવતો હોય છે આમ જ,

દિવસના શું? ઘડી રાતેય ના ઘોંટાય છે દરિયો !

.

(સૌજન્ય: આઠો જામ ખુમારી પ્ર.359)

(સૌજન્ય: અમલ પિયાલી પૃ.11)

ખુદાના શુકર છે……મકરંદ દવે

 

 

(સૌજન્ય: અમલ પિયાલી પૃ.10)

નિરધાર……મકરંદ દવે

 

 

હાઈકુ…જિજ્ઞેશ મેવાણી

પકડ ઝાડું

કહેતાવેંત તૂટી

પદ્યા સવર્ણો

(સૌજન્ય:નિરીક્ષક 1 માર્ચ2019)

(તારા પણાનાં શહેર માં…પૃ.44)

પાછો વળી ગયો….જવાહર બક્ષી

(Courtesy: Gujarat today 3mar.19)

મૌન ઘૂંટે છે કબૂતર શહેરમાં…..ખલીલ ધનતેજવી

એક સપનું સરી ગયું છે ‘’’’’’સપના વિજાપુરા

 

કઈક અંદર મરી ગયું છે

 પ્રેમ બળતણ ઠરી ગયું છે

.

 સ્પર્શની લાગણી ના રહી

 ટેરવું પણ ડરી ગયું છે

.

પાંદડું જે નજરમાં હતું

 વૃક્ષથી એ ખરી ગયું છે

.

બદનસીબ છે આ દિલ પણ

 કોઈ પાછું ધરી ગયું છે

.

લીલું છમ ઘાસ જોઈને

 ઢોર ઢાખર ચરી ગયું છે

.

જે જવાનું હતું તે ગયું

 આંસું આંખે ભરી ગયું છે

.

માછલી જેવું લપસી ગયું

 એક સપનું સરી ગયું છે

.

જીવવાની ઇચ્છા જુઓ

 ડૂબતું જણ તરી ગયું છે

.

એક ‘સપના’નું માતમ શું?

એક આવ્યું ફરી ગયું છે

(Facebook: Sapna Vijapura)

(Courtesy: Gujarat Today 22 Feb.19)

ભારતના પ્રથમ શિક્ષણ મંત્રી મૌલાના અબુલકલામ આઝાદ–ગુજરાત ટુડે

.

જેને મળું છું મુજથી સમજદાર હોય છે……મરીઝ

.

બસ દુર્દશાનો એટલો આભાર હોય છે
જેને મળું છું મુજથી સમજદાર હોય છે
.
ઝંખે મિલનને કોણ જો એની મજા કહું
તારો જે દૂર દૂરથી સહકાર હોય છે
.
ટોળે વળે છે કોઈની દિવાનગી ઉપર
દુનિયાનો લોકો કેવા મિલનસાર હોય છે
.
દાવો અલગ છે પ્રેમનો દુનિયાની રીતથી
એ ચૂપ રહે છે જેનો અધિકાર હોય છે
.
કાયમ રહી જો જાય તો પેગંબરી મળે
દિલમાં જે એક દર્દ કોઈ વાર હોય છે
.
હો કોઈ પણ દિશામાં બુલંદી નથી જતી
આકાશ જેમ જેઓ નિરાધાર હોય છે
.
નિષ્ફળ પ્રણય પણ એને મટાડી નથી શકતો
તારા ભણી જે મમતા લગાતાર હોય છે
.
જો એ ખબર પડે તો મજા કેટલી પડે
ઈશ્વર જગતમાં કોનો તરફદાર હોય છે
.
જાણે છે સૌ ગરીબ કે વસ્તુ ઘણી ‘મરીઝ’
ઈશ્વરથી પણ વિશેષ નિરાકાર હોય છે!

(Courtesy:Agman P.4).

કદમોથી પણ વિશેષ થકાવટ હતી ‘મરીઝ’ મંઝિલ ઉપરથી પાછા ફરેલી નિગાહમાં—તેજસ વૈદ્ય

 

મરીઝ એવા શાયર હતા કે જેના વિશે નિઃશંકપણે કહી શકાય કે ‘ભાગ્યે જ જન્મે’. તેના એક એક શેર જીવનના અર્કમાંથી નીકળેલું અત્તર છે. ધર્મગ્રંથો જે વાત થોથાં ભરીને કહે છે એ મરીઝ માત્ર બે લીટીમાં કહી દે છે. મરીઝે જેવું લખ્યું છે એવું જ જીવ્યું છે, તેથી આજે પણ તેઓ આપણી વચ્ચે તેમના લખાણરૂપે જીવે છે. રવિવારે જન્મજયંતી છે એ નિમિત્તે યાદ કરીએ મરીઝસાહેબને.

ગુજરાતી તરીકે ગૌરવ લેવાનું મન થાય એવાં ઘણાં વ્યક્તિત્વો ગુજરાતે આપ્યાં છે. કેટલાંક વ્યક્તિત્વોની તેમના સમયમાં ખૂબ બોલબાલા હોય છે. ચારે તરફ તેમનો જય જયકાર થતો હોય છે. પછી અચાનક એવા વ્યક્તિત્વના આભામંડળનાં આભલાં ઝાંખાં પડવા માંડે છે. ઓસરતાં પૂરની જેમ તેમની પ્રતિભાનાં પાણી ઓસરવા માંડે છે. તેને વ્યક્તિત્વ ન કહેવાય.

ખરું વ્યક્તિત્વ એ છે કે વ્યક્તિની બિનહયાતીમાં તેનું નામ તેની હયાતી કરતાં મોટું થતું જાય. તેનાં કામની નોંધ વધારે લેવાય. તેમની ખોટ વધુ સાલે. આવું વ્યક્તિત્વ એટલે શાયર અબ્બાસ અબ્દુલ અલી વાસી ‘મરીઝ’.

મહોબ્બતના દુઃખની એ અંતિમ હદ છે,

મને મારી પ્રેમાળ મા યાદ આવી.

મરીઝના જીવન અને તેની રચનાઓને જોવામાં આવે તો માલૂમ થાય કે કોઈ ઈશ્વરી ફરિશ્તો ધરતી પર ચક્કર લગાવીને ગયો. ગયો પણ એવી માવજતપૂર્વક કે જીવતેજીવ તો તેણે પણ પોતાની પૂરતી નોંધ લેવા દીધી નહીં. કોઈ યોગભ્રષ્ટ આત્મા માત્ર હાજરી પુરાવવા પૂરતો પૃથ્વી પર અવતરે ને ચાલ્યો જાય એવી રીતે એ ગયો. જીવતરનું વસ્ત્ર કોઈ પણ દાગ વગર એમનું એમ રચયિતાને સોંપવાનું છે એમ કબીરે ગાયું છે. ‘જ્યોં કી ત્યોં ધર દિન્હી ચદરિયાં’ની જેમ મરીઝે તનચાદર એકદમ ઊજળી જ ખુદાને દીધી હશે. તે ગયો ચૂપચાપ પણ જે વાંચે તેને અંતરથી રળિયાત કરી દે તેવી ગઝલો, નઝમો અને મુક્તકો મૂકતો ગયો. મરીઝનો રચનાસંગ્રહ ‘આગમન’ ગુજરાતી સાહિત્યની લગડી છે. જીવનના અર્કને ચૂંટી ચૂંટીને એને ‘આગમન’ના દરેક શેરમાં કેદ કરવામાં આવ્યો છે. એમાં જે ફિલસૂફી અને જીવનસાફલ્ય છે એ તમને કદાચ ધર્મગ્રંથોનાં થોથાંમાં પણ નહીં મળે. જીવનને સમજવું હોય તો ‘જીવનને જીવી નાખવાની જડીબુટ્ટી’ કે ‘સુખની સૂંઠનો ગાંગડો’ કે ‘પ્રેરણાની પડીકી’ કે ‘યુ મે વીન’ ટાઇપના પોઝિટિવ થિંકિંગનાં પીપૂડાં વગાડતાં સેલ્ફહેલ્પ પુસ્તકો વાંચવાની જરૂર નથી. એ પુસ્તકો માનસિક રીતે પુખ્ત ન થઈ શકેલા નાદાન જીવો માટે છે. ‘આગમન’ વાંચો. તમારા જીવનના કપરા સમયમાં તમારો કોઈ જૂનો દોસ્ત મળવા આવ્યો હોય અને એકદમ ભેટીને હૂંફ પૂરી પાડતો હોય એવું અનુભવશો.

બધો આધાર છે એના જતી વેળાના જોવા પર,

મિલનમાંથી નથી મળતા મહોબ્બતના પૂરાવાઓ

મરીઝની મજા એ છે કે તેની રચનાનું પોત ખૂબ ઊંડું છે અને શબ્દો સરળ છે. તે ગંભીરમાં ગંભીર ફિલસૂફીને બે લીટીના શેરમાં કહી દે છે. ધર્મગ્રંથો જે વાત થોથાં ભરીને કહે છે એ મરીઝ એક શેરમાં ઝીલી શકે છે. મરીઝ એટલા માટે એવું લખી શક્યા કે એણે આજીવન સંજોગોના તંગ દોરડા પર જીવન વિતાવ્યું હતું. તંગ દોરડા પર તો ઘણાં લોકો જીવન વિતાવે છે, પણ મરીઝની મહાનતા એ હતી કે તેમણે ક્યારે ય પોતાની માસૂમિયત ગીરવે નહોતી મૂકી. સ્વ. કવિ વિપિન પરીખે મરીઝને આપેલી અંજલીરૂપ આ નઝમ વાંચો …

કવિઓ હંમેશાં માટે બાળક રહે

 એવું બનતું નથી.

અળોટાવું પડે છે, દાઝવું પડે છે.

લોકો શીખવે છે અવનવા, કડવા મીઠા પાઠ.

આંખો બનતી જાય છે ખંધી, રીઢી, શબ્દે વેપારી.

તમે નાની’સી વાતમાં ખડખડ હસી પડનારા,

શબ્દો તમારા શિશુ જેવા જ કાલાકાલા,

હસવું આવે પણ વ્હાલા લાગનારા,

ક્યારેક લથડતા, એકબીજા પર ગબડી પડનારા,

તમે સભાને હસતી જોઈ નિર્દોષ મૂંઝાનારા,

આમતેમ જોનારા,

જાણે કશું જ ન સમજનારા,

વળી પાછું શરૂ કરનારા, સાવ ભોળા, નિર્દોષ,

નાજુક ધ્રૂજતી હથેળીમાં આખું હૃદય મૂકી દેનારા,

તમે કહો : કવિઓની વચ્ચે … આ વીસમી સદીમાં, આ મુંબઈમાં,

તમે આંખોમાં શિશુને કેવી રીતે સાચવી શક્યા?

* * *

મુંબઈનો ભીંડીબજાર ઇલાકો જેટલો પેચીદો છે એટલો જ પચરંગો છે. ત્યાં કવિતા અને ક્રાઇમ સાથે સાથે ચાલે છે. મરીઝનું એ ઠેકાણું હતું. અમદાવાદમાં રહેતા જિજ્ઞોશ મેવાણી નામના યુવાન સાહિત્યપ્રેમી અને કર્મશીલે મરીઝ પર રિસર્ચ કર્યું છે. જિજ્ઞેશ નોંધે છે કે ભીંડીબજારની એક ગલીમાં હિન્દુસ્તાનના મહાન વાર્તાકાર સઆદત હસન મન્ટોની ઓરડી હોય તો બીજી કોઈ ખોલીમાં માફિયા કરીમલાલા અને દાઉદ ઇબ્રાહિમની ખોલી. કૈફી આઝમી જેવા શાયર ‘કેફે અશરફી’માં બેઠક જમાવતા તો ડો કરીમલાલા પણ ત્યાં જ બેસતા. મુંબઈની ભીંડીબજાર અને મોહમ્મદ અલી રોડ પર મરીઝના શેર સાંભળવા લોકો ટોળે વળતા હતા. મહોલ્લામાંથી તે પસાર થતાં હોય ત્યારે તેમને રોકીને શેર સંભળાવવાની ગુઝારીશ કરનારા અનેક લોકો હતા. ચાની કેન્ટિનમાં તો ટેબલ પર મરીઝનો મુશાયરો જ જામતો હતો. એ રીતે મરીઝસાહેબ લાઇવ મહેફિલના માણસ હતા. ગલી અને ટેબલ મહેફિલો મરીઝથી રોશન થતી હતી. મરીઝના પરિચિત હોય એવા કેટલાક શાયરો, લેખકો અને મિત્રોને જિજ્ઞેશ રૂબરૂ મળ્યો છે. તેમની પાસેથી મરીઝ વિશેના રોચક અને અજાણ્યા પ્રસંગો તેણે નોંધ્યા છે. એમાંના કેટલાક પ્રસંગો જોઈએ.

આપણા જાણીતા કવિ સ્વ. હરીન્દ્ર દવે મરીઝના નજીકના દોસ્ત હતા. તેમણે નોંધ્યું હતું કે એક રિક્સા સાથે અકસ્માત થયા બાદ મુંબઈની હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા ત્યારે ડોક્ટર મહેતાએ ઓપરેશન અગાઉ હૂંફ આપતાં કહ્યું કે, “ચિંતા કરતા નહીં, તમે તો ખૂબ લાંબું જીવવાના છો.” ત્યારે મરીઝે તાબડતોબ સ્ફુરેલો શેર કહ્યો કે,

ન માંગ એની પાસે ગજાથી વધુ જીવન,

એક પળ એ એવી દેશે વિતાવી નહીં શકે.

વાતવાતમાં મરીઝે કેવી મહાન વાત કહી દીધી. કપરા સંજોગોમાં પણ જીવન પ્રત્યેની તેમની નિર્લેપતા અકબંધ રહેતી હતી. મરીઝની વિચારવાની પેટર્ન પણ શાયરાના હતી. તેમણે કેટલાંક ચુનંદા શેર એ રીતે વાતવાતમાં લખી નાખ્યા છે કે તેમને કદાચ સપનાં પણ આવતાં હશે તો શાયરીની ઢબે જ રદિફ કાફિયા સાથે આવતાં હશે.

દાવો અલગ છે પ્રેમનો દુનિયાની રીતથી,

એ ચૂપ રહે છે જેનો અધિકાર હોય છે.

નવસારીના શાયર રાઝ નવસારવીનો એક પ્રસંગ જોઈએ. જુવાનીનાં કેટલાંક વર્ષ રાઝ નવસારવીએ મુંબઈમાં ગાળ્યાં હતાં. શાયર નૂરી સાથે તેઓ ઘણી વાર મરીઝને મળ્યા હતા. ૧૯૬૦ના દાયકાની વાત છે. રાઝ નવસારવી નોંધે છે, “ભીંડીબજારની ઝમઝમ રેસ્ટોરાંમાં અમારી બેઠક રહેતી હતી. મરીઝસાહેબ સફેદ પેન્ટ-શર્ટમાં આવે. ચાલ સહેજ લથડાતી હોય. ક્યાંકથી થોડું ઠપકારીને આવ્યા હોય. અમારી બેઠકની મહેફિલ શરૂ થાય. શરાબ અને શાયરી બંને સાથે ચાલે. નૂરીસાહેબ કાયમ મરીઝને સાંભળવાનો આગ્રહ રાખતા. મરીઝ જે શેર સંભળાવે તે ટપકાવી પણ લેતા. મરીઝ જે રદિફ કાફિયા પર ગઝલ લખે એના પર જ તેઓ શેર લખતા. જેમ કે, મરીઝનો એક શેર છે,

હું ખુદ અગર પીઉં તો ભયંકર ગુનો બને,

આ દુનિયાના લોક રોજ મને ઝેર પાય છે.

એમાં સહેજ ફેરફાર કરી નૂરીસાહેબ લખે છે,

બસ એ નવાઈ છે કે મરણ આવતું નથી,

દુનિયાના લોક રોજ મને ઝેર પાય છે.

મરીઝનો એક શેર છે,

રાતોના જાગરણનું ગજું ક્યાં હવે ‘મરીઝ’,

દિવસના વખતે પણ ઊંઘી જવાય છે.

નૂરીએ કોપી કરી

‘નૂરી’ એ ગાઢ ઊંઘના દિવસ વહી ગયા,

અડધી જ રાતથી હવે જાગી જવાય છે.

મરીઝે પછી નૂરી પર જ વ્યંગ કરતો શેર લખ્યો કે,

કર મારા હૃદયના ઊભરા એકઠા તું હરીફ,

દરિયાનું ફીણ પણ અહીં દરિયો ગણાય છે.

નૂરીસાહેબને આ શેરથી ખૂબ લાગી આવ્યું હતું. એ જોઈને મરીઝે કહ્યું કે હું તો મજાક કરું છું, ખોટું ન લગાડો. નૂરીસાહેબે કહ્યું કે, “જો મરીઝ દરિયો હોય તો ફીણ થવામાં મને સહેજે ય વાંધો નથી.”

કોઈનું દિલ દુભાય એ મરીઝસાહેબને જરા ય ન પોસાય. કોઈ પોતાનો ઉપયોગ કરી જતું હોય અને મરીઝ એ જાણતા હોય એ છતાં ય તેમના પ્રત્યે મરીઝને અંશમાત્ર પણ દંશ નહીં. તેઓ બધાને એકસરખી નજરે જ નિહાળતા હતા. તેમનો શેર છેને,

કુતૂહલતા અને આનંદની દ્રષ્ટિ રાખ દુનિયા પર

 પડે છે જેમ બાળકની નજર કોઈ તમાશા પર …

* * *

સિદ્ધપુરમાં રહેતા વયોવૃદ્ધ દાઉદભાઈ રાવત પાસેથી એક પ્રસંગ મળે છે. સિદ્ધપુરમાં જવાહર સિદ્ધપુરીને ત્યાં મુશાયરો યોજાયો હતો. જવાહરભાઈના ઘરમાં દરિયાની એક તસવીર હતી. મરીઝ એ તસવીર જોતા રહ્યા. પછી કહ્યું કે આ તસવીર જોઈને મને એક શેર સૂઝ્યો છે. એ શેર એટલે …

કહો દુશ્મનને દરિયાની જેમ હું પાછો જરૂર આવીશ,

એ મારી ઓટ જોઈ કિનારે ઘર બનાવે છે.

બીજા દિવસે બધા ઘરની બહાર જતા હતા ત્યારે ઘરના દાદરેથી ઊતરતા હતા એ વખતે કોઈની નનામી જઈ રહી હતી. ગણ્યાગાંઠયા ડાઘુઓ નનામી લઈ જતા હતા. એ જોઈને મરીઝે તરત ખિસ્સામાંથી ચબરખી કાઢીને ઓરડામાં જઈને શેર ટપકાવ્યો …

આ દુનિયાના લોક, આ દુનિયાની રીત,

કદી સાચા માણસને ફાવે નહીં,

જીવો તો કરે દાટવાની જ વાત,

મરો તો દફન કરવા આવે નહીં.

* * *

મરીઝને કદાચ બે ટંકનાં ભોજન વગર ચાલી જાત, પણ મદિરા વગર મરીઝની કલ્પના કરવી નામુમકિન છે. મરીઝે ક્યારે ય પોતાનાં દુઃખો દોસ્તોને પણ દેખાડયાં નથી. તેમના દોસ્તો કવિ હરીન્દ્ર દવે કે શાયર કાબિલ ડેડાણવી પાસે એકાદ બે પ્રસંગ માંડ મળે છે, જેમાં તેમણે પોતાની આપવીતી કહી હોય. કાબિલે એક જગ્યાએ કહ્યું છે કે “મરીઝને ચાહકો ફરતે વીંટળાઈને શેરોશાયરી કરતો અને વાહવાહી મેળવતો જોઈને એમ જ લાગે કે આના જેવો સુખી જીવ કોઈ હશે જ નહીં. પણ તેમને ક્યાંથી ખબર હોય કે રાત્રે બચ્ચાં ભૂખ્યાં ના સૂઈ જાય એટલા માટે આ માણસ બે રૂપિયામાં કોઈને ગઝલ વેચીને આવ્યો હશે. વર્ષોનાં વર્ષો સુધી અમે મરીઝને કપડાંની નવી જોડમાં જોયો નહીં હોય. આ છતાં પણ તેણે ક્યારે ય તકલીફોનાં રોદણાં રોતો જોયો નથી.”

મરીઝે પોતાનું દર્દ પોતાની ગઝલોમાં ઠાલવ્યું અને મદિરામાં ઓગાળ્યું છે. તમામ સંજોગો વચ્ચે મરીઝ ખુમારીપૂર્વક ઊભા રહ્યા છે. તેઓ લાચાર જણાયા નથી. સહાનુભૂતિ મેળવવાનો વિચાર તેમને આવી શકે એવું તેમના વિશે કલ્પવું એ તેમના અપમાનસમું છે. બેસુમાર પડેલા સંજોગોને મરીઝે એ રીતે સાચવી લીધા જાણે ગણકાર્યા જ ન હોય. એક પ્રસંગ જુઓ. સફેદ પેન્ટ-શર્ટ મરીઝનો કાયમી પોશાક હતો. મુશાયરામાં પણ તેઓ એ પહેરીને જ આવતા હતા. શાયર અસીમ રાંદેરીએ તેમને એક શેરવાની લઈ આપી હતી. પૈસાની તાણને કારણે થોડા દિવસમાં એ શેરવાની તેમણે એક મારવાડીને વેચી દીધી હતી. કાબિલ ડેડાણવીએ એક મુશાયરામાં તેમને પૂછયું કે, “પેલી શેરવાની ક્યાં ગઈ?” તો કહે કે, “એ તો મારવાડીને ત્યાં ગીરવે મૂકવી પડી હતી. હવે પાછી લેવા કોણ જાય?” કાબિલ ડેડવાણીએ પૂછયું, “કેમ?” તો કહે કે, “એક વાર દીધું એટલે દીધું. આપણે એના જેવા મારવાડી થોડા છીએ.” વેદનાને પણ તેઓ એવી રમૂજી રીતે રજૂ કરતા કે દુઃખ થાય એવા પ્રસંગોમાં પણ સામેવાળો હસી પડે. તેમણે શેર પણ એવા જ રચ્યા છે. એક શાયરની એ તાકાત હોય છે કે એ રુદનને પણ રમૂજના વાઘા પહેરાવી શકે છે. જાણીતા કવિ સિતાંશુ યશશ્ચંદ્રે મરીઝ વિશે કહ્યું છે કે, “કરુણ હાસ્ય એટલે કે વેદના વિલક્ષણ વિનોદ મરીઝની રચનાઓની વિશેષતા રહ્યો છે.”

આવીને આંગળીમાં ટકોરા રહી ગયા,

સંકોચ આટલો ન કોઈ બંધ દ્રા દે.

સિકંદરો અને હિટલરો યુદ્ધો તો જીતી શકે છે, પણ દુઃખોને જીતી નથી શકતા. મરીઝ જેવા શાયરોની એ શાનદારિયત છે કે એને દુઃખની તમા પણ નથી હોતી. દુઃખને માણસ ગણકારે જ નહીં એ ફિતરત તેને ફકીરી અને ઓલિયા કક્ષાએ મૂકે છે. મરીઝે કોઈ લોબાનોની ધૂણી નહોતી જલાવી. દેખીતા કોઈ અર્થમાં તે ધાર્મિક નહોતો, પણ તેના પરિચયમાં આવનાર દરેક વ્યક્તિ કહેતી કે આ માણસ ખુદાઈ નૂર લઈને જન્મ્યો હતો.

હું ‘મરીઝ’નો મોટો ફેન છું : પંકજ ઉધાસ

ગુજરાતના જાણીતા ગઝલગાયક મનહર ઉધાસે ગાયેલી મરીઝની કેટલીક રચનાઓ પોપ્યુલર થઈ છે. તેમના નાના ભાઈ પંકજ ઉધાસે ૮૦ના દાયકાના એન્ડમાં ‘રજૂઆત’ નામનું ગુજરાતી ગઝલ આલબમ આપ્યું હતું. જેમાં મરીઝની નઝમ ગાઈ હતી.

પંકજ ઉધાસ ટીનેજર હતા ત્યારે મરીઝના સંપર્કમાં આવ્યા હતા. મરીઝ વિશેની પોતાની કેફિયત જણાવતાં તેઓ કહે છે કે, “સોળેક વર્ષની ઉંમરે હું મુંબઈના બિરલા સભાગૃહમાં પહેલી વખત મરીઝને મળ્યો હતો. પરિચય મારા મિત્ર અને જાણીતા ગુજરાતી ગઝલકાર સ્વ. કૈલાસ પંડિતે કરાવ્યો હતો. એ વખતે મારા મોટા ભાઈ મનહર ઉધાસ પણ સાથે હતા. ત્યાં મુશાયરો યોજાયો હતો જેમાં મેં તેમને સાંભળ્યા હતા. મરીઝસાહેબ વોરા હતા એટલે ગઝલપઠનમાં તેમની એક વોરાસાઈ છાંટ હતી, જે સરસ હતી. પઠન વખતે તેમનાં ચશ્માં વારંવાર ઊતરી જતાં હતાં અને તે નાક પરથી ચશ્માં ચઢાવ્યા કરતા હતા. મરીઝનું મેં જોયેલું એ પહેલું ચિત્ર મને આટલાં વર્ષે પણ તંતોતંત યાદ છે. મુશાયરા પછી તેમણે કૈલાસ પંડિતને કહ્યું કે, “જો દોસ્ત, મેં એક નવો શેર લખ્યો છે, સાંભળ.” પછી તેમણે ખિસ્સામાંથી બસની એક ટિકિટ કાઢી અને એની પાછળ લખેલો એ શેર સંભળાવ્યો. તેમણે જે રીતે બસની ટિકિટ કાઢી અને શેર સંભળાવ્યો એ દૃશ્ય મને કુતૂહલભર્યું લાગ્યું અને ખૂબ ગમ્યું. એ પછી વિવિધ બેઠક અને મુશાયરામાં પણ મેં તેમને ખૂબ માણ્યા હતા. દરમ્યાન પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય તેમ જ કેટલાક કવિમિત્રોએ મરીઝનો સન્માન સમારંભ મુંબઈમાં યોજ્યો હતો. એમાં મેં મરીઝની એક ગઝલ ઠુમરીના અંદાજમાં બહેલાવીને રજૂ કરી હતી. ગુજરાતી સુગમ સંગીતમાં ગઝલ ઠુમરી શૈલીમાં એ વખતે નહોતી ગવાતી. મને આનંદ છે કે મેં મરીઝની ગઝલ એ રીતે રજૂ કરી.

મરીઝને ગુજરાતના ગાલિબ કહેવામાં આવે છે એ વિશે પંકજ ઉધાસ કહે છે કે, “હું માનું છું કે મરીઝસાહેબ મિર્ઝા ગાલિબથી એક તાંતણો ઓછા ઊતરે એવા શાયર નહોતા. મરીઝના કેટલાક શેરમાં વિઝ્યુલાઇઝેશનનું એટલું ઊંડાણ છે કે ગાલિબસાહેબના શેરોમાં પણ એ નથી જોવા મળતું.

તેમના શેરોમાં સાહજિકતા છે, પ્રયાસ નથી. મેં ‘રજૂઆત’ નામનું ગુજરાતી આલબમ ૧૯૮૮-૮૯માં રજૂ કર્યું હતું, જેમાં મેં મરીઝની નઝમ રેકોર્ડ કરી હતી.

ભવ્ય એક કલ્પનાસૃષ્ટિને ઉલેચી નાખી,

આજ મેં લક્ષ્મીની તસવીરને વેચી નાખી.

માણસની લાચારી કઈ હદની હોય કે એ લક્ષ્મીની તસવીરને વેચી નાખે. એ નઝમમાં વેદનાની સાથે વ્યંગ છે. હું માનું છું કે એવી કલ્પના મરીઝ જ કરી શકે!

(સૌજન્ય: ઓપિનિયન 19-2-15)

 

 

 

Share this:

Shut Up Ya Kunal – Episode 11 : Javed Akhtar & Yogendra Yadav

 

Share this:

NDTV और हमारी पत्रकारिता भीड़ से अलग खड़ी है : रवीश कुमार

Share this:

Urdu(valentine day Mushayra pt.3)…….Dr.TasleemElahi Zulfi

 

 

Share this:

સમજયો નહીં……અશોક જાની’આનંદ’

(Coutesy: Facebook Ashok Jani’Anand’)

સલામ થઈ જાશે—–સાહિલ

 

.

વ્યર્થ સઘળી સલામ થઈ જાશે,

કાયદો તોડ – કામ થઈ જાશે.

.

ધર્મના નામ પર ધુતારાનાં

ધર્મસ્થાનો મુકામ થઈ જાશે.

.

લોકસેવાના કોઈ પણ મુદ્દે,

મોરચા કાઢ – નામ થઈ જાશે.

.

લોકશાહીમાં લોકના નામે

લોકશાહી લિલામ થઈ જાશે.

.

સત્ય કહેવાની ભૂલ ના કરશો.

જીવવું પણ હરામ થઈ જાશે.

.

હોય તે ઓળખાણ વર્દીની

તો બધો ઇન્તેઝામ થઈ જશે.

.

શું ખબર લોકશાહીમાં લોકો

સેવકોના ગુલામ થઈ જશે.

(સૌજન્ય:નિરીક્ષક  1 ફેબ્રુઆરી 2019)

તારા હૈયામાં જગા મળશે…….મરીઝ

.

સાચી છે મોહબ્બત તો એક એવી કલા મળશે,

મળવાના વિચારોમાં મળવાની મઝા મળશે.

.

દુનિયાના દુ:ખો તારો આઘાત ભુલાવે છે,

નહોતી ખબર અમને આ રીતે દવા મળશે.

.

ભૂતકાળની મહેફિલમાં ચાલોને જરા જઈએ,

જો આપ હશો સાથે  ફરવામાં મઝા મળશે.

.

તે બાદ ખટક દિલમાં રહેશે ન ગુન્હાઓની,

જ્યારે તુ સજા કરશે,ત્યારે ક્ષમામળશે.

.

રહેવાને દીધી સૃષ્ટિ સંતોષ નથી એનો,

અમ્ને તો હતું તારા હૈયામાં જગા મળશે.

.

નક્કી અને નિશ્ચિત છે રસ્તાનો કોઈ છેડો,

ગમા ન કર’મરીઝ’એનો જેઓ કે ગયા મળશે.

(સૌજન્ય: દર્દ પૃ.94)

બળીને પથ્થરો જો થાય છે સુરમો નયન માટે.——-શયદા

દયા મંથન કરી મેં વાત કાઢી છે મનન માટે;

મળી છે દૃષ્ટિ જોવા કાજ, ને આંખો રૂદન માટે.

.

ધરા પર અશ્રુ વરસાવી કરે છે નાશ કાં એનો?

અનોખા તારલા છે એ, તું રહેવા દે ગગન માટે.

.

યુગે યુગેથી સકળ આ વિશ્વ એનું એ જ નીરખું છું,

હવે કોઇ નવી દૃષ્ટિ મને આપો નયન માટે.

.

સુધારા કે કુધારા ધોઇ નાખ્યા અશ્રુધારાએ,

ઊભો થા જીવ, આગળ સાફ રસ્તો છે જીવન માટે.

.

હૃદય મારા બળેલા, એટલું પણ ના થયું તુજથી?

બળીને પથ્થરો જો થાય છે સુરમો નયન માટે.

.

તમે જે ચાહ્ય તે લઇ જાવ, મારી ના નથી કાંઇ,

તમારી યાદ રહેવા દો ફકત મારા જીવન માટે.

.

દયા મેં દેવની માગી , તો ઉત્તર એ મળ્યો ત્યાંથી –

ધરાવાળા ધરા માટે, ગગનવાળા ગગન માટે.

.

મને પૂછો, મને પૂછો – ફૂલો કાં થઇ ગયા કાંટા?

બગીચામાં તમે આવી ઊ.ભાં છો, ગુલબદન, માટે.

.

વિચારી વાંચનારા વાંચશે, ને સાફ કહેશે કે,

ગઝલ ‘શયદા’ ની સાદી સાવ છે, પણ છે મનન માટે.

.

(સૌજન્ય: શયદાનો ગઝલ ગુલઝાર પૃ.24)

કવિતા અને કવિ—- શકીલ કાદરી

:::::::::::::::::::::::

 તારે નથી આંખો, કાન કે નાક

 ત્વચા પણ થઈ ગઈ છે

 સાવ બરડ

 ગાંધીજીના ત્રણ વાંદરાની શું

 થઈ ગઈ છે અસર?

છતાં….

ગનીમની જેમ

 ખંડણી ઉઘરાવતાં પત્રકારો

 તારા હાથે જ સર કરાવે છે

 અનેક કિલ્લાં!

કવિને બિલ્લાં અપાવવાની ઝંખનામાં….

કવિતા!

તું ન કરી શકે ક્રાંતિ

 કારણ….

તારે નથી આંખો

 તારે નથી કાન

 કે નથી નાક.

તું જોઈ જ ક્યાંથી શકે?

લોહિયાળ સંઘર્ષ

 તું સાંભળી જ ક્યાંથી શકે?

ધાંય… ધાંય… ધાંય…ના અવાજો વચ્ચે ગૂંજતાં

“ઈન્કિલાબ ઝિંદાબાદ”ના નારાઓ

 તું ક્યાંથી સૂંઘી શકે?

રેબઝેબ ક્રાંતિવીરોના પરસેવાની સુગંધ

 પોતાની કવિતાનું વળગણ ધરાવતા

 હે કવિ!

રહેવા દે

 તારી કવિતાની જેમ

 તારે નથી આંખો…

નથી નાક

 કે નથી

 કાન!

કોઈક એવોર્ડ મેળવી કે

 છાપામાં કવિતા છંપાવી

 સંતોષ માન.

(દિલ્લીમાં ખંડણી માંગતાં પકડાયેલ ત્રણ પત્રકારોના આજે સમાચાર જોઈને સ્ફૂરેલું કાવ્ય… કોઈ કવિએ બંધ બેસતી પાઘડી પહેરવી નહીં.)

30 jan.2019

(Courtesy: Facebook Janab Shakeel Kadri)

સ્વાસોમાં અલ્લાહઅલ્લાહ—-મુસાફિર પાલનપુરી

(સૌજન્ય:ગુજરાત ટુડે 26 જન્યુ.19)

 

 

(સૌજન્ય: નિરીક્ષક 16જાન્યુ.19)

ફહમીદા રિયાઝ…..ભરત મહેતા

(Courtesy:Vohra Samachar Dece.2018)

શબ્દની આરપાર જીવ્યો છું……અમૃત ઘાયલ

(Courtesy:Week end Mumbai samacha 5 Jan.19)

સિર્ફ તીતલીકા એક પર નિકલા..બશીર બદ્ર——-એસ.એસ.રાહી

Share this:

હૃદયની પાસમાં—મુહમ્મદઅલી વફા

 

હું તને શોધું જઈ કેટલા આવાસમાં.

તું અહીં આવી વસે આ હૃદયની પાસમાં,

  

બોલવાનો સમય સાચે હવે ચાલ્યો ગયો,

ચૂપકીદી સતત વર્તાય એના સ્વાસમાં.

 

કેટલાં જામો ભલા છે જુઓ ભર્યાભર્યા,

ક્ષતિ ડોકાય તુજ મયકશ અહીં તો પ્યાસ માં.

 

હાથતાળી તે છતાં તેં દઈ દીધી મને,

આપણે બે ફકત ત્યાંતો હતાં વનવાસમાં.

 

જાળવી મર્જાદગી એણે તને પાછી ધરી,

તે છતાં લંકા કરી તેં અગનના પાશમાં.

Share this:

પરિચિત નથી……. સિદ્દીકભરૂચી

 

.

નગરમાં તુ ક્યાં ક્યાં પરિચિત નથી,

નિહાળું તો ક્યાં તું ઉપસ્થિત નથી.

.

 ભલે ભીડ છે પણ દરેક જણ અહીં,

અલગ વાત છે કે સુરક્ષિત નથી.

.

રહદયની આ વાતોનેસંભાળવા

છતાં હું અકારણ પ્રદર્શિત નથી.

.

કળી ,ફૂલ ,પર્ણો ,વિહંગો છે ક્યાં?

ચમન કેમ આજે વ્યવસ્થિત નથી?

.

ઘટાટોપ છું વ્રુક્ષ હું પથરાયેલો,

કોઈ જીવજંતુય ભયભિત નથી.

.

બધા એને પૂજી રહ્યા છે અહીં,

અચંબો એ છે કે એ શિક્ષિત નથી.

.

(Courtesy: Facebook Time line of Siddique Bharuchi)